• polieny – natamycyna

• azole – mikonazol, klotrimazol, ekonazol, izokonazol, chlormidazol, bifonazol, ketokonazol, flutrimazol

• alliloaminy – terbinafina, naftyfina

• morfoliny – amorolfina

• inne – cyklopiroks z olaminą

Zdecydowana większość tych leków działa na wszystkie dermatofity i drożdżaki.

Leczenie miejscowe stosuje się w grzybicach skóry gładkiej, grzybicach dłoni i stóp, drożdżycach oraz w grzybicy obrębnej pachwin. Grzybice skóry owłosionej wymagają leczenia skojarzonego – miejscowego i ogólnego, często przez kilka miesięcy. Grzybica paznokci u dzieci do 3 r.ż. nie wymaga leczenia ogólnego, ponieważ wzrost paznokci jest szybszy niż wzrost grzyba.

Emolienty

Emolienty są preparatami do stosowania miejscowego o właściwościach natłuszczających, nawilżających i wygładzających, stanowiącymi emulsje typu olej w wodzie (O/W) lub woda w oleju (W/O).

Emolienty występują w postaci maści, kremów, emulsji (balsamów), emulsji do kąpieli. Duży wybór postaci farmaceutycznych tych preparatów pozwala na dopasowanie odpowiedniego składu do wszystkich typów skóry i różnych dermatoz. Rolą tych preparatów jest uwodnienie skóry, czyli zatrzymanie wody w naskórku, przyciąganie cząsteczek wody z głębszych warstw naskórka, odbudowanie bariery skórno-naskórkowej, a więc wtórne działanie przeciwzapalne, a także przeciwświądowe i antymitotyczne przez wpływ na różnicowanie i profilerację keratynocytów. Dodatkowe stosowanie emolientów jest bardzo pomocne w leczeniu wielu schorzeń dermatologicznych. Można je aplikować jako uzupełnienie głównego leczenia (np. w trakcie steroidoterapii) lub jako leczenie podtrzymujące w okresach remisji. Dotyczy to zwłaszcza schorzeń przebiegających z defektem bariery skórno-naskórkowej (np. AZS), dermatoz z defektem złuszczania (np. rybie łuski) lub w trakcie stosowania preparatów nasilających suchość skóry (np. w łuszczycy).

Zwiększenie uwodnienia naskórka uzyskuje się przez dodanie do preparatów parafiny, wazeliny, wosków, olei mineralnych, alkoholi wielowodorotlenowych czy kwasów tłuszczowych.

Humektanty przyciągają cząsteczki wody z głębszych warstw naskórka i zatrzymują je w warstwie rogowej. Takie działanie wykazuje przede wszystkim mocznik (w stężeniu 2-5%), ale również gliceryna, mleczany, hydroksykwasy.

Odbudowanie bariery skórno-naskórkowej zachodzi przez dodanie cholesterolu, skwalenów, fosfolipidów, kwasów tłuszczowych, czyli składników prawidłowego płaszcza lipidowego. Naprawa tej bariery ogranicza wchłanianie alergenów zewnątrzpochodnych i zmniejsza świąd. Na zmniejszenie świądu wpływa również polidokanol, który jest składnikiem preparatów przeznaczonych dla skóry atopowej.

Emolienty znalazły zastosowanie w leczeniu takich chorób, jak AZS (monoterapia w okresach remisji lub leczenie skojarzone z preparatami GKS czy inhibitorami kalcyneuryny), wyprysk rozsiany, kontaktowe zapalenie skóry (zwłaszcza ze zużycia), łuszczyca, dermatozy przebiegające ze świądem, zaburzenia rogowacenia i złuszczania (np. rybie łuski), nadmierne rogowacenie przymieszkowe czy nadmierna suchość skóry. Emolienty odgrywają także ważną rolę podczas leczenia doustnie stosowaną izotretynoiną oraz podczas stosowania preparatów chroniących przed UVA i UVB.

Podsumowanie

Rozpoczęcie leczenia dermatologicznego zawsze powinno być poprzedzone prawidłowym rozpoznaniem. Zastosowanie np. preparatów GKS w dermatozach zakaźnych (grzybica, liszajec pęcherzowy, świerzb, itp.) zmienia obraz choroby i nasila jej objawy, stwarzając konieczność wydłużenia czasu leczenia, co naraża chorego na ryzyko działań niepożądanych i zwiększone koszty leczenia. W przypadku, gdy nie można ustalić rozpoznania, należy zastosować leki obojętne i wykonać badania laboratoryjne (np. badanie mikologiczne, posiew ze skóry lub badanie mikroskopowe). U małych dzieci należy szczególnie rozważnie stosować leki działające miejscowo. Lekarz pediatra, przepisując lek stosowany zewnętrznie, powinien znać jego skład (przede wszystkim substancję czynną) i postać farmaceutyczną (maść czy balsam) oraz uprzedzić rodziców o możliwości wystąpienia reakcji niepożądanych w przypadku nieprzestrzegania zaleceń medycznych.