5. Błonicę

6. Zakażenia przewodu pokarmowego o etiologii Campylobacter jejuni/coli. W większości przypadków nie ma wskazań do leczenia. Leczenie prowadzi się u chorych z niedoborami odporności lub w ciężkich, przewlekłych zakażeniach – w takich sytuacjach makrolidy są lekami z wyboru. Niemal wszystkie szczepy Campylobacter w Polsce są wrażliwe na makrolidy.⁷

7. Eradykację Helicobacter pylori – stosuje się wyłącznie klarytromycynę w skojarzeniu z amoksycyliną lub metronidazolem i inhibitorem pompy protonowej. Oporność H. pylori na klarytromycynę w Polsce wynosi obecnie ok. 20% wśród szczepów izolowanych od dorosłych i ok. 40% wśród izolatów pochodzących od dzieci (dane własne).

8. Zakażenia układu moczowo-płciowego o etiologii Chlamydia trachomatis i Ureaplasma sp.

Immunomodulujące działanie makrolidów

W ostatnich latach wiele uwagi poświęca się immunomodulującym właściwościom makrolidów. Zaobserwowano, że antybiotyki z tej grupy hamują reakcje zapalne w układzie oddechowym, wpływając na czynność neutrofilów i innych komórek układu odpornościowego (hamując m.in. ich napływ, aktywację i uwalnianie mediatorów stanu zapalnego) oraz zmniejszając wytwarzanie śluzu i zmieniając jego konsystencję, co ułatwia ewakuację wydzieliny z dróg oddechowych.^8,9 Powyższe właściwości próbuje się wykorzystywać w leczeniu przewlekłych chorób układu oddechowego, takich jak mukowiscydoza.^10,11 Przeprowadzona ostatnio metaanaliza¹² badań klinicznych wykazała, że u chorych na mukowiscydozę długotrwałe stosowanie azytromycyny poprawia, w porównaniu z placebo, czynność układu oddechowego (FEV₁), zmniejsza częstość zaostrzeń, ogranicza konieczność stosowania innych antybiotyków i korzystnie wpływa na przyrost masy ciała.

Krótka charakterystyka poszczególnych makrolidów^1-4

Erytromycyna

Erytromycyna jest najstarszym naturalnym antybiotykiem makrolidowym, który wypierany jest z lecznictwa przez nowe leki z tej grupy. Ma zakres przeciwbakteryjny podobny do innych makrolidów (wykazuje niewielką aktywność wobec Haemophilus influenzae), obarczona jest jednak znacznie większą częstością działań niepożądanych oraz interakcji z lekami metabolizowanymi przy udziale cytochromu P450. Ze względu na krótki okres półtrwania wymaga podawania co 6 h (wyjątek stanowią noworodki, u których w zależności od wieku i masy ciała lek podaje się co 8-12 h). Erytromycyna wydalana jest głównie z żółcią, w której jej stężenie może 10-krotnie przekraczać stężenie w surowicy. Dobrze przenika do większości narządów i tkanek z wyjątkiem ośrodkowego układu nerwowego. Przenika także przez barierę łożyska i jest wydzielana do mleka kobiecego.

Działania niepożądane.

Do najczęstszych reakcji niepożądanych po stosowaniu erytromycyny należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, tj. nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka. Nie jest już produkowana zawiesina zawierająca estolan erytromycyny, ponieważ niekiedy działała hepatotoksycznie. Erytromycyna podawana dożylnie w dużych dawkach chorym z zaburzeniami czynności nerek może powodować przemijającą utratę słuchu, wydłużenie odstępu QT oraz tachykardię komorową. U noworodków może prowadzić do hipertroficznej stenozy odźwiernika.

Interakcje.

Erytromycyna może zwiększać stężenie we krwi i nasilać toksyczność wielu leków, m.in. digoksyny, teofiliny, karbamazepiny, klozapiny, cyklosporyny, metyloprednizolonu. Może także zawyżać wyniki oznaczenia stężenia amin katecholowych i steroidów w moczu (wyniki fałszywie dodatnie).

Stosowanie w szczególnych przypadkach.

Erytromycynę należy stosować ostrożnie u pacjentów z chorobami wątroby. W niewydolności nerek konieczna jest modyfikacja dawkowania. Erytromycyna może być stosowana u kobiet w ciąży – kategoria bezpieczeństwa B.

Spiramycyna

Spiramycyna jest naturalnym 16-węglowym makrolidem, który w odróżnieniu od erytromycyny jest dobrze tolerowany przez chorych. Zakres działania przeciwbakteryjnego spiramycyny jest identyczny jak pozostałych naturalnych makrolidów. Charakteryzuje się znakomitym stopniem przenikania do tkanek, w tym do błon śluzowych dróg oddechowych, oraz wydłużonym – w porównaniu z erytromycyną – okresem półtrwania (do 8 h), dlatego podawana jest co 12 h. Doskonale przenika do makrofagów, osiągając wewnątrz komórek stężenie 20 razy większe od zewnątrzkomórkowego. Jest wydalana głównie z żółcią, w której jej stężenie może 40-krotnie przekraczać stężenie w surowicy. Przenika przez barierę łożyska i jest wydzielana do mleka kobiecego.

Działania niepożądane.

Do najczęstszych należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka) oraz reakcje alergiczne (wysypka skórna).

Interakcje.