Auksologiczne aspekty poziomu aktywności fizycznej dzieci i młodzieży

Dla prawidłowego rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży, poza uwarunkowaniami genetycznymi, prawidłowym odżywianiem i zespołem czynników środowiskowych, niezbędna jest systematyczna aktywność fizyczna.30 Jej optymalny poziom jest trudny do ustalenia z powodów zależnych od fazy rozwojowej dziecka, jego zdrowia i warunków życia. W wieku szkolnym niezbędne są zorganizowane zajęcia fizyczne w formie lekcji WF. Istotna jest różnorodność form aktywności, ich częstotliwość, czas i intensywność. W profilaktyce skuteczną dawką jest zaproponowana przez Woynarowską formuła: 4 × 40 × 140, czyli 4 razy w tygodniu przez 40 minut z intensywnością przynajmniej 140 skurczów serca na minutę. Poza tym ważne jest, aby okresowo stosować krótkie wysiłki (1-5 min) o maksymalnej intensywności (około 200 skurczów/min).10 Z drugiej strony zbyt intenywne i nadmiernie częste wysiłki fizyczne, jakie zdarzają się w sporcie dzieci i młodzieży (tak zwanej wczesnej specjalizacji sportowej, a wręcz przedwczesnej), mogą być zagrożeniem dla prawidłowego rozwoju dziecka.10,30

Podsumowanie

Obecnie dużym wyzwaniem dla władz oświatowych i decydentów opieki medycznej jest zainteresowanie dzieci i młodzieży zwiększeniem aktywności fizycznej. Właściwe zrozumienie przez lekarzy zasad zwalniania dzieci i młodzieży z lekcji WF, przez rodziców potrzeby odpowiedniej dawki aktywności fizycznej oraz konieczności właściwego realizowania podstaw programowych przez nauczycieli30,31 leży u podstaw zwiększenia potencjału zdrowia podopiecznych, a w przyszłości poprawy jakości ich życia. Lekcje WF to nie tylko wysiłek fizyczny, ale także nabycie pożądanych nawyków prozdrowotnych, o czym pisał już w swym raporcie o wychowaniu zdrowotnym prof. Maciej Demel niemal 45 lat temu.32

The criteria for qualification and disqualification of children for physical education classes

Abstract

Physical activity is essential for normal growth and development of children and adolescents. It is also indispensable in the prevention of lifestyle diseases, including obesity, diabetes mellitus and coronary heart disease, which more and more frequently begin in childhood.

However, both in the past and nowadays, many students are exempted from physical education classes without any medical justification. It should be emphasised that the role of a doctor is both to cure patients and to prevent disease. By disqualifying healthy children from physical exercise, we can induce earlier onset of lifestyle diseases. On the other hand, by disqualifying children suffering, for example, from mild asthma or other diseases that can impair physical performance but do not represent genuine contraindications to exercise, we make the children believe that they are really ill.

This article summarizes and categorizes contraindications to exercise in the school setting. Absolute (permanent) disqualification is justified only in exceptional cases, while temporary complete disqualification pertains to children with acute infections and contagious diseases or musculoskeletal injuries. In such situations, the exemption includes not only the period of illness but also recovery time. On the other hand, relative contraindications to exercise may be permanent or temporary and apply to certain exercises or types of physical activity (particular sports) depending on the specific medical condition.

Piśmiennictwo

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. Dz.U. 2004 nr 282, poz. 2814.

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą Dz.U. 2009 nr 139, poz. 1133.

3. Woynarowska B, Mazur J, Oblacińska A. Uczestnictwo uczniów w lekcjach wychowania fizycznego w szkołach w Polsce. Hygeia Public Health 2015;50(1): 183-90.

4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Dz.U. 2003 nr 6, poz. 69, § 31, ust. 2.

5. Woynarowska B, Tomaszewska H, Krawczyński M i wsp. Długotrwałe zwolnienie z zajęć wychowania fizycznego w szkole. Wych Fiz Hig Szk 1979;27(1):10-5.

6. Taber DJ, Chriqui JF, Perna FM, et al. Association between state physical education (PE) requirements and PE participation, physical activity, and body mass index change. Prev Med 2013;57:629-33.

7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikacji i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych . (Dz.U. 2004 nr 256, poz. 2572, z późn. zm. 2).

8. Woynarowska B. Zasady kwalifikacji lekarskiej uczniów z zaburzeniami i chorobami przewlekłymi do zajęć wychowania fizycznego. W: Adaptowana aktywność fizyczna dla fizjoterapeutów. Morgulec-Adamowicz N, Kosmol A, Molik B (red.). PZWL, Warszawa 2015:111-3,307-18.

9. Woynarowska B. (red.). Uczniowie z chorobami przewlekłymi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

10. Woynarowska B. Aktywność ruchowa w profilaktyce zaburzeń rozwoju i zdrowia u dzieci i młodzieży. Med Sport 1997;1(2):75-81.

11. van Brussel M, van der Net J, Hulzebos E, et al. The Utrecht approach to exercise in chronic childhood conditions: the decade in review. Pediatr Phys Ther 2011;23(1):2-14.

12. Bar-Or O, Rowland TW. Pediatric exercise medicine: from physiologic principles to healthcare application. Human Kinetics Champain IL 2004.

13. Bednarczuk G. Wychowanie fizyczne dla uczniów ze specjalnymi potrzebami. W: Adaptowana aktywność fizyczna dla fizjoterapeutów. Morgulec-Adamowicz N, Kosmol A, Molik B (red). PZWL, Warszawa 2015:111-3, 307-318.

14. Goncerzewicz M. Krawczyński M, Cichy W. Wskazania i przeciwwskazania do zajęć WF i sportowych w wieku rozwojowym. W: Kontrola lekarska wychowania fizycznego i sportu dzieci i młodzieży. Goncerzewicz M, Krawczyński M, Cichy W (red.). PZWL, Warszawa 1977:96-102.

15. Chrościcki A. Ogólne wskazania i przeciwwskazania do uprawiania ćwiczeń fizycznych u dzieci u młodzieży. W: Medycyna sportowa w praktyce. Zajączkowski Z (red.). PZWL, Warszawa 1984:96-114.

16. Dziak A. Wybrane przeciwwskazania do uprawiania sportu w chorobach narządu ruchu (opracowanie) W: Medycyna sportowa. Jegier A, Nazar K, Dziak A (red.). PZWL, Warszawa 2013:854-64.

17. Rice SG. Medical Condition Affecting Sports Participation. Pediatrics 2008;121(4):841-8.

18. Grodzicki T, Gryglewska B, Tomasik T, Windak A. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2008;12(5):317- 42.

19. Wrzosek K, Mamcarz A, Braksator W. Wybrane problemy kardiologii sportowej. Choroby Serca i Naczyń 2005;2(4):179-86.

20. Wójcicka-Urbańska B, Werner B. Problemy kardiologiczne a uprawianie sportu przez dzieci. W: Sport wyczynowy i rekreacyjny – problemy internisty i kardiologa. Dłużniewski M, Kalarus Z, Pikto-Pietkiewicz W, Piotrowicz R, Średniawy B (red.). Wydawnictwo Czelej, Lublin 2014:235-52.

21. Miszczak-Knecht M, Turska- Kmieć A, Ziółkowska L i wsp. Sport w przypadku dzieci z zaburzeniami rytmu. W: Kardiologia sportowa w praktyce klinicznej. Braksator W, Mamcarz A (red.). PZWL, Warszawa 2016:425-32.

22. Ziółkowska L,Brzezińska- Rajszysz G,Turska- Kmieć A i wsp. Sport w przypadku dzieci z kardiomiopatiami. W: Kardiologia sportowa w praktyce klinicznej. Braksator W, Mamcarz A (red.). PZWL, Warszawa 2016:433-8.

23. Ziółkowska L, Turska-Kmieć A, Brzezińska-Rajszysz G i wsp. Choroby zapalne układu krążenia a uprawianie sportu przez dzieci. W: Kardiologia sportowa w praktyce klinicznej. Braksator W, Mamcarz A (red.). PZWL, Warszawa 2016:439-42.

24. Werner B, Floriańczyk T. Sport w przypadku dzieci z nadciśnieniem tętniczym. W: Kardiologia sportowa w praktyce klinicznej. Braksator W, Mamcarz A (red.). PZWL, Warszawa 2016:442-50.

25. Adler Y, Charon P, Imazio M, et al. 2015 ESC Guidelines for the diagnosis and management of pericardial diseases. Eur Heart J 2015;36(42):2921-64.

26. Cafioro A, Pankuweit S, Arbustini E, et al. Current state of knowlegde on etiology, diagnosis, management, and thrapy of myocarditis: a position statement of the European Society of Cardiology Working Group on Myocardial and Pericardial Diseases. Eur Heart J 2013;34(33):2636-48.

27. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2009 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego. Dz.U. 2006, nr 136, poz. 1116.

28. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego. Dz.U. 2012 nr 175, poz. 1042.

29. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 października 2012 r. w sprawie warunków tworzenia, organizacji oraz działania oddziałów sportowych, szkół sportowych oraz szkół mistrzostwa sportowego. Dz.U. 2012 poz. 1129.

29. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Dz.U. 2017, poz. 59.

30. Cichy W. Krawczyński M. Auksologiczne aspekty treningu sportowego dzieci i młodzieży. Med Sport 1997;1(3):139-45.

31. Wróblewski P. Realizacja podstawy programowej z wychowania fizycznego. Ośrodek Rozwoju Edukacji. www.ore.edu.pl.

32. Demel M. Czym jest, a czym mogłoby być wychowanie fizyczne. W: Szkice krytyczne o kulturze fizycznej. Sport i Turystyka, Warszawa 1973:25-61.

Do góry