Metodologia, czyli starannie odmierzaj kroki

Stosuje się dwie techniki rozmieszczania elektrod: obustronnie skroniowo oraz jednostronnie, nad półkulą niedominującą. Zazwyczaj o sposobie przyłożenia elektrod w trakcie EW decyduje zarówno rodzaj aparatu, jak i preferencje osoby wykonującej. Istnieją dowody, że podczas zabiegów obustronnych dwuskroniowych chorzy szybciej uzyskują poprawę stanu psychicznego oraz że są one skuteczniejsze, gdyż dają bardziej spektakularną poprawę. Jednak jednostronne przyłożenie elektrod prawdopodobnie wiąże się z mniejszymi zaburzeniami pamięci po zabiegach.

Jeśli zatem niezbędne jest szybkie działanie terapii, np. w przypadku ostrej śmiertelnej katatonii, wydawałoby się, że lepiej wykonać zabiegi techniką dwuskroniową. Natomiast gdy czas nie odgrywa aż tak istotnej roli, bardziej korzystne dla pacjenta byłoby przyłożenie elektrod jednostronnie nad półkulą niedominującą.

Nowoczesne aparaty do EW wykorzystują prąd pulsacyjny, składający się z krótkich impulsów prądu stałego zbliżonych do stanu fizjologicznego oraz niską energię stymulacji. Zwyczajowo wykonuje się 10-12 zabiegów w serii, chociaż ich liczbę ustala się każdorazowo indywidualnie, w zależności od stanu psychicznego i somatycznego pacjenta oraz stopnia odpowiedzi na leczenie. Zazwyczaj kończy się terapię słabszymi zabiegami lub wykonując je w różnie długich odstępach czasu.[9] Stymulację wykonuje się 2-3 razy w tygodniu, przy czym im rzadziej jest ona wykonywana, tym zazwyczaj jest lepsza tolerancja pacjenta na zabiegi.

Pierwsze efekty mogą być widoczne już po jednym zabiegu EW, jednak najczęściej poprawę stanu psychicznego uzyskuje się po czterech-pięciu. Przy ustalaniu dawki energii należy uwzględnić wiek pacjenta, a także stosowane przez niego leki, które mogą wpływać na próg drgawkowy. W przypadku zabiegów jednostronnych stosuje się bodźce do 30 proc. silniejsze niż przy ułożeniu elektrod dwustronnym. Leczenie powinno się zaczynać od małej stymulacji, następnie stopniowo zwiększa się dawkę stosowanej energii. W celu utrzymania poprawy klinicznej, niekiedy stosowane są zabiegi przypominające. W naszym ośrodku w przypadku konieczności wykonania podtrzymujących stymulacji elektrycznych najczęściej obowiązuje schemat: seria dwóch zabiegów EW co 8-12 tygodni.

W trakcie całego zabiegu pacjent pozostaje pod opieką anestezjologa, który oprócz jego uśpienia i zwiotczenia, nadzoruje także monitorowanie czynności serca, ciśnienia tętniczego krwi oraz saturacji. Najczęstszymi środkami anestezjologicznymi w trakcie EW są: propofol, używany jako lek usypiający (działa szybko i stosunkowo krótko) oraz suksametonium, powodujący zwiotczenie mięśni poprzecznie prążkowanych. W celu poprawy wydolności serca, a także zapobiegania wysuszeniu śluzówek, niekiedy dodatkowo podawana jest atropina. W trakcie całego zabiegu stosowana jest tlenoterapia. Zalecane jest wentylowanie pacjenta przed zabiegiem 100-proc. tlenem (niedotlenienie ma działanie przeciwdrgawkowe).

Przygotowanie pacjenta, czyli pomyśl o wszystkim

Przed wdrożeniem leczenia elektrowstrząsowego niezbędne jest wykonanie szeregu badań i konsultacji. W trakcie terapii pacjenci wymagają szczególnej, holistycznej uwagi zespołu terapeutycznego oraz wzmożonej opieki. Czasami zdarza się, że z powodu lęku oraz obawy przed stygmatyzacją pacjenci, którzy wcześniej wyrazili wstępną zgodę, wycofują się z niej. Zarówno to, jak i wysokie koszty związane z tą formą leczenia powodują, że pomimo udowodnionej skuteczności EW, są one wykonywane stosunkowo rzadko. W 2005 roku w Polsce przeprowadzono w szpitalach psychiatrycznych ocenę kwestionariuszową związaną z częstością wykonania EW. Wyniki tego badania były zaskakujące: zabiegi były wykonywane zaledwie w grupie 0,22 proc. ogólnej liczby hospitalizowanych pacjentów psychiatrycznych.[11]

Warunki niezbędne przed przystąpieniem do zabiegów elektrowstrząsowych:


1 Świadoma zgoda pacjenta na zabiegi elektrowstrząsowe poprzedzona informacją o tym, dlaczego proponowany jest ten rodzaj leczenia, na czym polegają zabiegi elektrowstrząsowe, jakie są możliwe objawy niepożądane, o oczekiwanych wynikach leczenia oraz ewentualnych konsekwencjach zaniechania tego rodzaju terapii.

2 Po wyrażeniu przez pacjenta wstępnej zgody powinien on mieć wykonane następujące badania konieczne do kwalifikacji anestezjologicznej:

  • grupa krwi,
  • RTG klatki piersiowej (ważne zdjęcia z ostatniego roku),
  • EKG,
  • glikemia,
  • elektrolity,
  • kreatynina,
  • wskaźnik protrombinowy,
  • APTT,
  • morfologia,
  • badanie moczu.

U pacjentów z odchyleniami od normy w wyżej wymienionych badaniach niezbędna jest dodatkowo konsultacja internistyczna, do której wymagane są (poza wymienionymi badaniami): aktualna saturacja, ASPAT i ALAT.

3 Wykonanie konsultacji neurologicznej, do której wymagane są:

  • EEG,
  • przy podejrzeniu zmian organicznych CUN – badanie dwufazowe TK głowy,
  • badania laboratoryjne jak wyżej.

4 Po zakwalifikowaniu pacjenta wskazane jest odstawienie leków wpływających na wysokość progu drgawkowego, szczególnie: benzodiazepin, karbamazepiny, walproinianu sodu, lamotryginy oraz zalecane jest, jeśli to możliwe, odstawienie inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.

5 W dniu poprzedzającym każdy planowany zabieg pacjent powinien w obecności lekarza prowadzącego lub osoby go zastępującej podpisać zgodę na jego wykonanie (poprzedzone znieczuleniem ogólnym wykonanym przez anestezjologa).

6 Pacjent nie może przyjmować żadnych leków, płynów ani posiłków przed planowanym zabiegiem elektrowstrząsowym (pozostaje na czczo minimum sześć godzin przed planowanym EW).

7 Wskazane jest niepalenie przez pacjenta papierosów minimum 12 godzin przed planowanym zabiegiem EW.

Do góry