dr n. med. Irmina Korzeniewska-Dyl

Brak szybko postawionego rozpoznania hipoglikemii i przeciwdziałania niskiemu stężeniu glukozy we krwi prowadzi do wystąpienia zaburzeń w ośrodkowym układzie nerwowym, a nawet do śmierci. Jednocześnie sprawne wyprowadzenie chorego z hipoglikemii daje rzadko spotykaną w medycynie spektakularną poprawę. Nie zawsze jednak hipoglikemia jest symptomatyczna, a nierzadko jej objawy odbiegają od typowych.

Według definicji o hipoglikemii mówimy wówczas, gdy stężenie glukozy we krwi wynosi poniżej 70 mg/dl, niezależnie od tego, czy chory odczuwa jej objawy, czy też nie. Jest to glikemia alarmowa, przy której powinny wystąpić objawy informujące chorego o konieczności spożycia dodatkowych węglowodanów. Za klinicznie istotną hipoglikemię, a więc taką, która wiąże się z niekorzystnymi następstwami dla zdrowia i życia, uznaje się wartość poniżej 54 mg/dl.

Następstwa klinicznie istotnej hipoglikemii to:

• zaburzenia świadomości prowokujące upadki, wypadki komunikacyjne
• ryzyko poważnych zaburzeń rytmu serca
• ryzyko nagłego zgonu sercowego
• ryzyko rozwoju demencji.

Do typowych alarmowych objawów hipoglikemii, zależnych od pobudzenia nerwowego układu autonomicznego, należą:

• uczucie silnego głodu
• rozdrażnienie
• wzmożona potliwość
• bladość powłok
• rozszerzenie źrenic
• tachykardia
• wzrost ciśnienia tętniczego
• drżenie mięśni.

W sytuacji dalszego pogłębiania się hipoglikemii, zwłaszcza przy stężeniu poniżej 54 mg/dl, do powyższych objawów alarmowych dołączają się objawy neuroglikopenii, będące efektem niedoboru glukozy w ośrodkowym układzie nerwowym:

• trudności w skupieniu uwagi
• zaburzenia zachowania – nieuzasadnione wybuchy gniewu, wesołkowatość, ale także zobojętnienie
• zaburzenia świadomości.

Przy krytycznie niskich stężeniach glukozy dochodzi do:

• utraty przytomności
• drgawek
• niewydolności oddechowej i zgonu.

Wystąpienie hipoglikemii w przypadku rozpoznanej cukrzycy ma zwykle związek przyczynowy ze stosowanym leczeniem. Możliwe jest jednak występowanie hipoglikemii także u osób niestosujących leków hipoglikemizujących, np. w stanie przedcukrzycowym lub predysponowanych do wystąpienia cukrzycy w przyszłości, po spożyciu wysokowęglowodanowego posiłku, prowokującego nadmierny wyrzut insuliny. Sytuacja taka nosi nazwę hipoglikemii reaktywnej.

Najczęstsze przyczyny hipoglikemii to:

• nadmierna w stosunku do ilości spożytych węglowodanów dawka leków hipoglikemizujących, przede wszystkim insuliny oraz pochodnych sulfonylomocznika
• wysiłek fizyczny znacznie zwiększający zużycie węglowodanów
• zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, utrudniające przyswojenie spożytego posiłku – biegunka, wymioty, gastropareza
• spożywanie alkoholu z lekami hipoglikemizującymi, szczególnie z insuliną
• szybka redukcja masy ciała i związany z tym wzrost insulinowrażliwości
• wydłużenie okresu półtrwania leków hipoglikemizujących na skutek upośledzenia czynności wątroby lub nerek.

Klasyfikacja hipoglikemii według International Hypoglycemia Study Group 2017¹ wygląda następująco:

1. alertowe stężenie glukozy ≤70 mg/dl – stężenie glukozy wymagające leczenia węglowodanami prostymi
2.  klinicznie istotna hipoglikemia <54 mg/dl
3. ciężka hipoglikemia – brak specyficznego progu stężenia glukozy; hipoglikemia związana z ciężkim upośledzeniem zdolności poznawczych, wymagająca pomocy osób trzecich do przerwania epizodu hipoglikemii.

O nawracającej ciężkiej hipoglikemii mówimy wówczas, gdy u chorego wystąpiły dwa i więcej przypadków ciężkiej hipoglikemii w ostatnich 12 miesiącach.