Nie wprowadzamy cewnika przez cewkę, gdy występują objawy zapalenia cewki moczowej, najądrza, jądra, gruczołu krokowego oraz gdy podejrzewamy uszkodzenie lub rozerwanie cewki (uraz miednicy, krocza). Nie powinno się napełniać balonu cewnika płynem, gdy nie ma pewności, iż jest on w świetle pęcherza moczowego. Pojawienie się moczu w cewniku jest pewnym objawem, iż zabieg wykonany jest prawidłowo.

Po wprowadzeniu cewnika przez cewkę moczową dren odprowadzający mocz powinien leżeć pod udem. Pozostawienie drenów odprowadzających mocz na kończynie dolnej może być przyczyną uszkodzenia cewki. Niespokojny, pobudzony chory, unosząc kończyny, wyrwie cewnik z pęcherza z wypełnionym balonem (z jednej strony balon umiejscowiony jest w szyi pęcherza, a drugą stronę układu połączonych drenów stanowi przepełniony worek na mocz, który zgromadził np. 1,5 l płynu [ciężar ok. 1,5 kg] i jest przywiązany do krawędzi łóżka). Gdy u chorego z OZM nie można wprowadzić cewnika do pęcherza moczowego przez cewkę moczową, pod kontrolą USG należy utworzyć cystostomię.

Porównanie powikłań wywołanych różnymi sposobami odprowadzenia moczu prezentuje tabela 1. Tabela 2 przedstawia najczęstsze przeciwwskazania do odprowadzenia moczu z pęcherza cewnikiem wprowadzonym przez cewkę moczową i przez punkcję nadłonową.

Tabela 1. Porównanie powikłań po wprowadzeniu cewnika do pęcherza przez cewkę moczową i punkcję nadłonową

Tabela 2. Najczęstsze przeciwwskazania do drenażu pęcherza przy wyborze drogi wprowadzenia cewnika do jego światła u chorego z ostrym zatrzymaniem moczu

Przyczynami zakażenia dróg moczowych po założeniu cewnika są:

• brak przestrzegania zasad aseptyki w trakcie zabiegu

• kolonizacja cewnika drogą wstępującą

• uszkodzenie ciągłości błony śluzowej cewki moczowej w trakcie traumatycznego cewnikowania

• długi okres przebywania cewnika w drogach moczowych

• obniżona odporność chorego.

Aby uchronić chorego przed zakażeniem dróg moczowych, należy ograniczyć wskazania do cewnikowania oraz maksymalnie skrócić czas obecności cewnika w cewce moczowej. W każdej placówce medycznej powinny być stworzone powszechnie obowiązujące wytyczne, których przestrzeganie powinno obowiązywać cały personel mający styczność z chorymi z wprowadzonymi cewnikami do pęcherza moczowego. Wskazane jest wdrożenie programu nauczania cewnikowania prowadzonego przez doświadczony personel (urolog, pielęgniarka), a także przeprowadzanie okresowego audytu, którego celem jest sprawdzanie zgodności wykonywania zabiegu z obowiązującą procedurą cewnikowania w danej jednostce medycznej.

Po wprowadzeniu cewnika do pęcherza trzeba połączyć jego odpływ ze zbiornikiem na mocz. Należy również poinformować chorego i jego rodzinę, iż rozłączanie układu cewnik-zbiornik na mocz jest zabronione z powodu większego prawdopodobieństwa zakażenia. Co istotne, wraz z wiekiem chorego przebywającego w szpitalu wzrasta prawdopodobieństwo zakażenia dróg moczowych.

Sytuacje, w których pomimo wskazań należy odstąpić od cewnikowania pęcherza moczowego i poprosić o konsultację urologa, to:

• uraz miednicy, krocza z towarzyszącym wypływem krwi przez ujście cewki moczowej

• trudności z wprowadzeniem cewnika o wymiarach >12 F

• brak doświadczenia w wykonywaniu cystostomii

• okres po zabiegach urologicznych, szczególnie w krótkim czasie po leczeniu chirurgicznym (np. radykalnej prostatektomii, wytworzeniu zastępczego pęcherza jelitowego, plastyce cewki moczowej, wszczepieniu sztucznego zwieracza cewki z powodu nietrzymania moczu, zabiegach rekonstrukcyjnych z powodu wrodzonych wad narządów układu moczowego)

• brak możliwości odprowadzenia napletka z żołędzi prącia