Przeciwciała

W praktyce mamy dzisiaj dostępny preparat, który stanowi połączenie dwóch przeciwciał monoklonalnych – tyksagewimabu i cylgawimabu. Dostępny jest także lek, którego substancję czynną stanowi regdanwimab. Są to opcje terapeutyczne głównie dla pacjentów immunoniekompetentnych, w tym szczególnie dla chorych po przeszczepach i pacjentów dializowanych. Przeciwciała monoklonalne mogą być także stosowane teoretycznie u wszystkich przed ekspozycją lub 2 dni po ekspozycji, jednak ich efektywność jest krótsza niż efektywność szczepionek. Przeciwciała monoklonalne mogą być podawane maksymalnie 2-3 dni od pojawienia się objawów choroby^10-12.

Leczenie przeciwgorączkowe w przebiegu COVID-19

Leki zalecane w postępowaniu przeciwgorączkowym zebrano w tabeli 9¹.

Tabela 9. Możliwości farmakologiczne postępowania w przypadku gorączki u pacjenta z COVID-19

Montelukast

Cięższy przebieg COVID-19 wynikający z wystąpienia hiperzapalenia i dysregulacji produkcji cytokin wiąże się także z nadprodukcją leukotrienów cysteinylowych (CysLT). Wykazano, że wysokie stężenie i aktywność biologiczna CysLT jest jednym z elementów cięższego przebiegu COVID-19. Montelukast jest antagonistą receptora leukotrienowego i lekiem o ugruntowanej pozycji w leczeniu astmy oskrzelowej oraz alergicznego nieżytu nosa. Synteza CysLT jest związana z nasileniem obrzęku dróg oddechowych, skurczu mięśni gładkich i zmienioną aktywnością komórkową powiązaną z procesem zapalnym. Ponadto wyniki badań klinicznych wskazują, że montelukast może być stosowany pomocniczo zarówno w ostrych, jak i poinfekcyjnych stanach zapalnych zlokalizowanych w układzie oddechowym, a także w przypadku nadwrażliwości dróg oddechowych, która jest spowodowana aktywnością cytokin, szczególnie CysLT, w układzie oddechowym. Oprócz działania przeciwwirusowego montelukast ma zdolność do obniżania ekspresji interleukiny 6, co dodatkowo przekłada się na działanie przeciwzapalne leku¹³.

Antybiotykoterapia u pacjentów z COVID-19

Leki przeciwbakteryjne powinny być stosowane tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z dużym prawdopodobieństwem zakażenia bakteryjnego. Warto pamiętać, że u pacjenta z COVID-19 może dochodzić do licznych zmian, które w praktyce upośledzają dystrybucję antybiotyków do kompartmentu płucnego. Z uwagi na zmiany w płucach, do jakich dochodzi u pacjentów z covidowym zapaleniem płuc (zebrano je w tabeli 10), wymagające antybiotykoterapii, dochodziło do zwiększenia straty dystrybucyjnej, która wymaga zwiększenia dawek antybiotyków i stosowania leków o dużej objętości dystrybucji (Vd) wymienionych w tabeli 11.

Tabela 10. Zmiany zachodzące w kompartmencie płucnym w przypadku zapalenia płuc w przebiegu zakażenia SARS-CoV-2

Tabela 11. Antybiotyki charakteryzujące się dużą objętością dystrybucji

W okresie pandemii znacznie wzrosła liczba działań niepożądanych raportowanych po zastosowaniu chemioterapeutyków z grupy fluorochinolonów. Niestety mimo że dla tej grupy leków zostały wydane komunikaty bezpieczeństwa informujące o zwiększonym ryzyku występowania kolagenotoksyczności, tendinopatii oraz zastawkowych wad serca, ostrzeżenia te są powszechnie lekceważone, podobnie jak interakcje tej grupy leków, co w sposób oczywisty zwiększa częstość występowania powikłań. Także stosowanie jako leków pierwszego wyboru fluorochinolonów w leczeniu zapalenia płuc w przebiegu COVID-19 w znacznej części przypadków zamiast pomagać, generuje powikłania, które mogą w istotny sposób wpływać na stan zdrowia pacjenta. Warto przypomnieć, że chemioterapeutyki z grupy fluorochinolonów nie powinny być stosowane jako leki pierwszego wyboru w leczeniu pacjentów z COVID-19 i towarzyszącym zapaleniem płuc o etiologii bakteryjnej w sytuacji, gdy u chorego dochodzi do spadku saturacji i narastania aktywności dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Fluorochinolony mogą także wpływać na aktywność topoizomerazy mitochondrialnej, co może w konsekwencji prowadzić do kumulacji mleczanów i powikłań. W skojarzeniu z deksametazonem zwiększa się znacząco ryzyko wystąpienia tendinopatii. Kolejnym często popełnianym w praktyce błędem jest stosowanie w zapaleniu płuc aksetylu cefuroksymu. Ta doustna postać leku nie osiąga stężeń terapeutycznych w kompartmencie płucnym^1,14-16.

Zespoły post-COVID i long COVID

Spektrum kliniczne objawów, które wiąże się z zespołem postcovidowym, jest bardzo zróżnicowane. Osoby, u których objawy COVID-19 się przedłużają, najczęściej zgłaszają:

• bóle stawów
• uogólnione zespoły bólowe, w tym z cechami bólu nocyplastycznego
• bóle w klatce piersiowej
• objawy neurologiczne, w tym mgłę mózgową, zaburzenia koncentracji i pamięci
• problemy ze snem
• trudności z oddychaniem
• przewlekłe odczuwanie zmęczenia
• objawy psychiatryczne, w tym depresję, zespół stresu pourazowego (PTSD – post-traumatic stress disorder).

Pacjenci, u których rozwinął się zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS – acute respiratory distress syndrome), są obarczeni większym ryzykiem długoterminowych problemów zdrowotnych, do których należą:

• zwłóknieniowe uszkodzenie płuc
• uszkodzenie serca, zapalenie mięśnia sercowego
• zaburzenia zdrowia psychicznego.

Szczególną grupą objawów, które mogą występować u pacjentów po przechorowaniu COVID-19, są objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego. W tabeli 12 zaprezentowano krótką charakterystykę tych objawów.