Piotr Kazana, mgr fizjoterapii

Coraz więcej stomatologów zgłasza się do mojego gabinetu z silnymi dolegliwościami bólowymi w obrębie narządu ruchu. Są to najczęściej lekarze dopiero wkraczający w życie zawodowe, a także lekarze z ponad 20-letnim stażem zawodowym. Ci pierwsi powoli przyzwyczają się do długotrwale przyjmowanej pozycji statycznej, a ich mięśnie „buntują się” przeciwko tym przeciążeniom. Natomiast Ci drudzy najczęściej doświadczają bólu związanego ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawach kręgosłupa, barkach i biodrach. Środkowa grupa wiekowa to lekarze, u których doszło do kompensacji i którzy potrafią radzić sobie z niwelowaniem napięć mięśniowo-powięziowych. Okresowo potrzebują pomocy fizjoterapeutycznej, aby przywrócić mechanizmy kompensacyjne organizmu. Przewrotnie ból u stomatologów pojawia się najczęściej wtedy, gdy nie pracują – są po całym dniu przyjmowania pacjentów w gabinecie albo na urlopie.

Gdzie boli?

Najczęściej zgłaszanymi objawami wśród stomatologów są dolegliwości bólowe mięśniowo-powięziowe okolicy kręgosłupa szyjnego, obręczy barkowej, ramion, łokci i nadgarstków, bóle kręgosłupa lędźwiowego i kończyn dolnych. Zgłaszają się również lekarze z powodu nawracających bólów głowy, szumów usznych i napięcia gałek ocznych. Dominującym objawem u większości lekarzy są bóle okolicy kręgosłupa szyjnego i piersiowego. Ich główną przyczyną jest praca statyczna, która jest znacznie bardziej obciążająca od dynamicznej. Wpływa to na zwiększenie zapotrzebowania na tlen, a w związku ze stałym napięciem mięśniowym krążenie płynów ustrojowych jest zaburzone. Równocześnie układ nerwowy jest nadmiernie stymulowany.

Najczęstsze błędy

Na pytanie o pozycję przyjmowaną w trakcie pracy większość młodych lekarzy deklarowała pracę siedzącą za głową pacjenta na godzinie 12:00. Dotyczy to głównie specjalizacji ze stomatologii zachowawczej z endodoncją, periodontologii, częściowo protetyki. Najczęstszymi błędami w tej pozycji są zaokrąglone plecy i doprzednia pozycja głowy (ryc. 1). Bóle zlokalizowane są w obrębie obręczy barkowej, całego kręgosłupa i głowy w rejonie potylicznym.

Ryc. 1. Plecy zaokrąglone, doprzednia pozycja głowy.

Lekarze pracujący w pozycji siedzącej bokiem do pacjenta na godzinie 9:00-10:00 częściej doprowadzają do asymetrycznego obciążenia kręgosłupa lędźwiowego, przeciążenia mięśni obręczy barkowej po tej samej stronie i asymetrycznego ustawienia głowy (ryc. 2 i 3). Dotyczy to głównie lekarzy ze specjalizacją z ortodoncji, pedodoncji. Ból dotyczy najczęściej obręczy barkowej, kręgosłupa szyjnego, ramienia, łokcia, nadgarstka.

Ryc. 2. Przeciążenie mięśni obręczy barkowej kręgosłupa szyjnego i piersiowego.

Ryc. 3. Przeciążenie rejonu karku, mięśni kręgosłupa szyjnego.

Lekarze z dłuższym stażem zawodowym najczęściej przyjmują pacjentów w pozycji stojącej, co z reguły przeciąża podporową kończynę dolną, powodując asymetrię ustawienia miednicy, obręczy barkowej i kręgosłupa szyjnego. Jednocześnie taka postawa powoduje ucisk na narządy wewnętrzne. Równie często u tych lekarzy występują zaburzenia krążenia kończyn dolnych w postaci żylaków. Chirurdzy stomatologiczni najczęściej przyjmują pacjentów w pozycji stojącej z uwagi na lepszą stabilność postawy w trakcie zabiegu (ryc. 4).

Ryc. 4. Przeciążenie mięśni kończyny dolnej, ramienia i szyi.

W każdej specjalizacji stomatologicznej występują nieco inne łańcuchy mięśniowo-powięziowe związane z przyjmowaną pozycją ciała, specyfiką zabiegu i czasem jego wykonania.[1] Lekarze deklarują pracę w pozycjach mieszanych, w zależności od aktualnej potrzeby. Wielu lekarzy przyznaje, że zna zasady ergonomii, lecz w związku z przyzwyczajeniem i dużym tempem pracy trudno im kontrolować swoją postawę ciała.

Pięć zasad ergonomii

Dla stomatologów najważniejsze wydaje się przestrzeganie kilkunastu zasad ergonomii poszeregowanych w pięć grup tematycznych:

1. Zwróćmy uwagę na postawę ciała.