Częstość występowania

Szacuje się, że PEIR występuje u 2-6% dzieci i młodzieży z niewyrzniętymi zębami i dotyczy 0,5-2% niewyrzniętych zębów3. Zajęty może być każdy ząb, chociaż stwierdzono predominację przedtrzonowców oraz drugich i trzecich trzonowców2,9,15, co prawdopodobnie wynika z tego, że te grupy zębów są najczęściej obserwowane w stadium przederupcyjnym, gdy dzieci po raz pierwszy są poddane badaniu ortopantomograficznemu (OPG). Defekty wykryte u dzieci podczas badań OPG częściej dotyczyły zębów żuchwy2,13,16.

W uzębieniu mlecznym częstość występowania PEIR jest nieznana, ponieważ rzadko wykonuje się radiogramy niewyrzniętych zębów mlecznych. Dotychczas opisano jedynie 2 przypadki, które dotyczyły dziecka 2-letniego oraz 19-miesięcznego13,14.

Patogeneza

O resorpcyjnym pochodzeniu zmian o charakterze PEIR wywnioskowano na podstawie badań histologicznych zajętych zębów, które często wykazywały klasyczne objawy resorpcji takie jak:

  • obecność makrofagów6,7
  • obecność wielojądrzastych osteoklastów6,7
  • obecność odontoklastów8
  • obecność wielojądrzastych komórek olbrzymich17
  • brzegi zmian w kształcie muszelek7.

Jednak pochodzenie komórek resorpcyjnych, a także droga ich wnikania do zębiny, są wciąż niejasne. Podejrzewa się, że komórki te powstają z niezróżnicowanych komórek rozwijającego się woreczka zębowego lub z otaczającej kości. Prawdopodobnie wnikają do zębiny przez przerwy w szkliwie, takie jak hipoplastyczne dołki i bruzdy7.

Badania kontrolne nie wykazały żadnych istotnych czynników ogólnoustrojowych mogących predysponować do PEIR7.

Czynniki wyzwalające resorpcję również pozostają niewyjaśnione, chociaż wykazano, że PEIR pojawia się kilka razy częściej u pacjentów, u których stwierdzono obecność ektopowo ustawionych zawiązków1,7,11,13,16.

Historia zmian o charakterze PEIR

Proces resorpcyjny z reguły przebiega powoli przed wyrznięciem zębów, choć w niektórych przypadkach zdarzają się okresy dużej aktywności i liza tkanek postępuje szybko. Kiedy ząb przebija błonę śluzową, mikroorganizmy próchnicotwórcze mogą skolonizować jamę resorpcyjną (powodując dalszą degradację tkanek), która ma wtedy postać rozległego ubytku powikłanego próchnicą. Dysproporcja wielkości ubytku w stosunku do krótkiego czasu, który upłynął po erupcji zęba, powinna stanowić ostrzeżenie, iż powstała zmiana może nie być ubytkiem pochodzenia próchnicowego7,9.

W niektórych przypadkach, gdy miazga została objęta procesem patologicznym niedługo po erupcji, w krótkim czasie może dojść do powstawania ropni. W większości opisywanych przypadków zęby objęte PEIR były asymptomatyczne: nie pojawiały się dolegliwości bólowe ani żadne inne objawy, dopóki miazga nie uległa zainfekowaniu7,10.

W przypadku zmian, co do których zdecydowano się na interwencję w postaci chirurgicznego odsłonięcia zawiązków oraz opracowania tkanek zniszczonych procesem resorpcyjnym, zaobserwowano, że materiałem znajdującym się w ubytku była tkanka łączna zawierająca różną ilość komórek zapalnych, włączając osteoklasty, makrofagi6,7, odontoklasty8 i wielojądrzaste komórki olbrzymie17. W niektórych przypadkach bladoróżowa tkanka pozostająca w zmianie łączyła się bezpośrednio z tkanką dziąsła przez otwór ślepy na powierzchni policzkowej. Zauważono również, że proces resorpcyjny zazwyczaj ulega zahamowaniu po całkowitym wyrznięciu, gdy połączenie między zmianą a otaczającą kością i tkankami miękkimi zostaje przerwane7,9,13. Jeśli ubytek jest wykryty po erupcji, zmiana wydaje się relatywnie pusta lub jest wypełniona kruchą substancją złożoną z rozpadającej się zębiny. Z drugiej strony, jeśli wnętrze zmiany zostanie odkryte przez załamanie się guzków, ma ona wygląd typowy dla rozległego ubytku próchnicowego, ponieważ szybko jest kolonizowana przez mikroflorę jamy ustnej7.

W sytuacji zdiagnozowania PEIR, gdy ząb nie uległ jeszcze erupcji, w badaniu klinicznym widoczna jest najczęściej błona śluzowa o prawidłowym zabarwieniu i teksturze6,15. W momencie gdy sytuacja kliniczna i rodzaj progresji zmian wymuszały interwencję chirurgiczną, uwidaczniano zawiązki o nienaruszonej zewnętrznej powierzchni szkliwa.

Lokalizacja defektu została sklasyfikowana w następujący sposób:

  • w mezjalnej części powierzchni żującej
  • w centralnej części powierzchni żującej
  • w dystalnej części powierzchni żującej11.

Podział ze względu na wielkość zmiany obejmuje 3 stopnie zaawansowania:

  1. Mniej niż 1/3 grubości zębiny komorowej.
  2. Między 1/3 a 2/3 grubości zębiny komorowej.
  3. Więcej niż 2/3 grubości zębiny komorowej11.

Leczenie

Postępowanie w przypadku PEIR powinno się koncentrować głównie na prawidłowo postawionej diagnozie oraz odpowiednim leczeniu6. PEIR możemy zdiagnozować tylko na podstawie badań radiologicznych4. Przy stawianiu rozpoznania bierzemy pod uwagę obecność zęba lub zawiązka w jamie ustnej oraz jego pozycję. Jeśli przejaśnienie typu PEIR jest wykryte w zębie niewyrzniętym, powinien on być poddany ekspozycji w kolejnym badaniu radiologicznym, które pozwoli uwidocznić więcej detali. Na przykład jeśli PEIR stwierdzono na ortopantomogramie, należy wykonać rentgenowskie zdjęcie celowane zębowe w celu potwierdzenia diagnozy9,10.

Do góry