Częstość występowania

Szacuje się, że PEIR występuje u 2-6% dzieci i młodzieży z niewyrzniętymi zębami i dotyczy 0,5-2% niewyrzniętych zębów³. Zajęty może być każdy ząb, chociaż stwierdzono predominację przedtrzonowców oraz drugich i trzecich trzonowców^2,9,15, co prawdopodobnie wynika z tego, że te grupy zębów są najczęściej obserwowane w stadium przederupcyjnym, gdy dzieci po raz pierwszy są poddane badaniu ortopantomograficznemu (OPG). Defekty wykryte u dzieci podczas badań OPG częściej dotyczyły zębów żuchwy^2,13,16.

W uzębieniu mlecznym częstość występowania PEIR jest nieznana, ponieważ rzadko wykonuje się radiogramy niewyrzniętych zębów mlecznych. Dotychczas opisano jedynie 2 przypadki, które dotyczyły dziecka 2-letniego oraz 19-miesięcznego^13,14.

Patogeneza

O resorpcyjnym pochodzeniu zmian o charakterze PEIR wywnioskowano na podstawie badań histologicznych zajętych zębów, które często wykazywały klasyczne objawy resorpcji takie jak:

• obecność makrofagów^6,7
• obecność wielojądrzastych osteoklastów^6,7
• obecność odontoklastów⁸
• obecność wielojądrzastych komórek olbrzymich¹⁷
• brzegi zmian w kształcie muszelek⁷.

Jednak pochodzenie komórek resorpcyjnych, a także droga ich wnikania do zębiny, są wciąż niejasne. Podejrzewa się, że komórki te powstają z niezróżnicowanych komórek rozwijającego się woreczka zębowego lub z otaczającej kości. Prawdopodobnie wnikają do zębiny przez przerwy w szkliwie, takie jak hipoplastyczne dołki i bruzdy⁷.

Badania kontrolne nie wykazały żadnych istotnych czynników ogólnoustrojowych mogących predysponować do PEIR⁷.

Czynniki wyzwalające resorpcję również pozostają niewyjaśnione, chociaż wykazano, że PEIR pojawia się kilka razy częściej u pacjentów, u których stwierdzono obecność ektopowo ustawionych zawiązków^1,7,11,13,16.

Historia zmian o charakterze PEIR

Proces resorpcyjny z reguły przebiega powoli przed wyrznięciem zębów, choć w niektórych przypadkach zdarzają się okresy dużej aktywności i liza tkanek postępuje szybko. Kiedy ząb przebija błonę śluzową, mikroorganizmy próchnicotwórcze mogą skolonizować jamę resorpcyjną (powodując dalszą degradację tkanek), która ma wtedy postać rozległego ubytku powikłanego próchnicą. Dysproporcja wielkości ubytku w stosunku do krótkiego czasu, który upłynął po erupcji zęba, powinna stanowić ostrzeżenie, iż powstała zmiana może nie być ubytkiem pochodzenia próchnicowego^7,9.

W niektórych przypadkach, gdy miazga została objęta procesem patologicznym niedługo po erupcji, w krótkim czasie może dojść do powstawania ropni. W większości opisywanych przypadków zęby objęte PEIR były asymptomatyczne: nie pojawiały się dolegliwości bólowe ani żadne inne objawy, dopóki miazga nie uległa zainfekowaniu^7,10.

W przypadku zmian, co do których zdecydowano się na interwencję w postaci chirurgicznego odsłonięcia zawiązków oraz opracowania tkanek zniszczonych procesem resorpcyjnym, zaobserwowano, że materiałem znajdującym się w ubytku była tkanka łączna zawierająca różną ilość komórek zapalnych, włączając osteoklasty, makrofagi^6,7, odontoklasty⁸ i wielojądrzaste komórki olbrzymie¹⁷. W niektórych przypadkach bladoróżowa tkanka pozostająca w zmianie łączyła się bezpośrednio z tkanką dziąsła przez otwór ślepy na powierzchni policzkowej. Zauważono również, że proces resorpcyjny zazwyczaj ulega zahamowaniu po całkowitym wyrznięciu, gdy połączenie między zmianą a otaczającą kością i tkankami miękkimi zostaje przerwane^7,9,13. Jeśli ubytek jest wykryty po erupcji, zmiana wydaje się relatywnie pusta lub jest wypełniona kruchą substancją złożoną z rozpadającej się zębiny. Z drugiej strony, jeśli wnętrze zmiany zostanie odkryte przez załamanie się guzków, ma ona wygląd typowy dla rozległego ubytku próchnicowego, ponieważ szybko jest kolonizowana przez mikroflorę jamy ustnej⁷.

W sytuacji zdiagnozowania PEIR, gdy ząb nie uległ jeszcze erupcji, w badaniu klinicznym widoczna jest najczęściej błona śluzowa o prawidłowym zabarwieniu i teksturze^6,15. W momencie gdy sytuacja kliniczna i rodzaj progresji zmian wymuszały interwencję chirurgiczną, uwidaczniano zawiązki o nienaruszonej zewnętrznej powierzchni szkliwa.

Lokalizacja defektu została sklasyfikowana w następujący sposób:

• w mezjalnej części powierzchni żującej
• w centralnej części powierzchni żującej
• w dystalnej części powierzchni żującej¹¹.

Podział ze względu na wielkość zmiany obejmuje 3 stopnie zaawansowania:

1. Mniej niż 1/3 grubości zębiny komorowej.
2. Między 1/3 a 2/3 grubości zębiny komorowej.
3. Więcej niż 2/3 grubości zębiny komorowej¹¹.

Leczenie

Postępowanie w przypadku PEIR powinno się koncentrować głównie na prawidłowo postawionej diagnozie oraz odpowiednim leczeniu⁶. PEIR możemy zdiagnozować tylko na podstawie badań radiologicznych⁴. Przy stawianiu rozpoznania bierzemy pod uwagę obecność zęba lub zawiązka w jamie ustnej oraz jego pozycję. Jeśli przejaśnienie typu PEIR jest wykryte w zębie niewyrzniętym, powinien on być poddany ekspozycji w kolejnym badaniu radiologicznym, które pozwoli uwidocznić więcej detali. Na przykład jeśli PEIR stwierdzono na ortopantomogramie, należy wykonać rentgenowskie zdjęcie celowane zębowe w celu potwierdzenia diagnozy^9,10.