• w badaniach uwzględniających dane o składzie stosowanych OC
• w badaniach nieinformujących o składzie stosowanych OC, w przypadku braku innych dostępnych publikacji z pełną informacją o składzie OC opisujących konkretne zagadnienie.

Tabela 1. Wyniki badań analizujących wpływ doustnych środków antykoncepcji na stan zdrowia jamy ustnej

W publikacji nie uwzględniono:

• badań analizujących inne niż doustne hormonalne metody zapobiegania ciąży
• publikacji niepodających informacji o składzie OC, z wyjątkiem powyżej opisanych sytuacji.

Aktualność badań

Obecnie na polskim rynku dostępne są środki antykoncepcyjne II, III i IV generacji (ryc. 2). Antykoncepcja II generacji została wprowadzona na rynek w latach 70. XX w., blisko dekadę później zaczęto stosować OC III generacji, natomiast IV generacja jest stosunkowo najmłodsza. Wybór leku z poszczególnej generacji powinien opierać się na analizie ryzyka wystąpienia skutków ubocznych. Różne odmiany gestagenu działają protekcyjnie lub promująco względem danego efektu ubocznego. Co ciekawe, Smadi i wsp. wskazują, że wpływ OC na zapalenie dziąseł może być tym większy, im nowszej generacji lek jest stosowany. W swojej publikacji tłumaczą to zmniejszeniem ogólnoustrojowego androgenicznego oddziaływania gestagenów w nowszych preparatach^4,8.

Rycina 2. Przykłady produktów antykoncepcyjnych w zależności od generacji

Środowisko jamy ustnej

W utrzymaniu prawidłowego środowiska jamy ustnej kluczową rolę odgrywa ślina – jej ilość oraz skład. Kobiety przyjmujące doustne środki antykoncepcyjne (OCU – oral contraceptive users) wydzielają mniejszą ilość śliny niestymulowanej. Natomiast w przypadku śliny stymulowanej parafiną nie wykazano istotnych różnic statystycznych między porównywanymi grupami uczestniczek badań^9,10.

Doustne środki antykoncepcyjne mogą również wpływać na skład śliny. W badaniach Shaker i wsp. OCU miały zwiększone stężenie IgA w ślinie w porównaniu z kobietami niestosującymi doustnej antykoncepcji (OCnU – oral contraceptive non-users) (39 095 vs. 21 034 mg/dl, P <0,0001)¹¹.

U OCU można zaobserwować zmianę składu mikroflory jamy ustnej. Jak wynika z badań Klinger i wsp., stężenie Prevotella intermedia znacząco zwiększyło się już po 20 dniach stosowania tabelek antykoncepcyjnych, zwłaszcza u kobiet stosujących środki III generacji. W innych badaniach OCU miały większą liczbę kolonii bakterii Streptococcus mutans, co było skorelowane z długością okresu przyjmowania doustnej antykoncepcji. Brusca i wsp. odnotowali większą ilość grzybów z gatunków Candida w ślinie OCU oraz ich korelację ze wzrostem występowania Porphyromonas gingivalis (82,9%) i Prevotella intermedia (85,4%) (III i IV generacja). Badania te wykazały, że u kobiet z ciężkim zapaleniem przyzębia występowało więcej bakterii P. gingivalis i P. intermedia^11-13.

W opozycji do części wymienionych zależności stoją fińskie badania Laine i wsp. z 1991 r. W publikacji nie opisano różnic istotnych statystycznie pomiędzy OCU a OCnU w zakresie:

• śliny stymulowanej
• stężenia peroksydazy
• amylazy
• lizozymu
• IgA
• IgG
• IgM
• S. mutans
• Lactobacillus sp.
• pH.

W badaniu tym za kryterium istotności przyjęto poziom p <0,005¹⁰.

Stan higieny jamy ustnej

W obowiązującej klasyfikacji chorób przyzębia podkreślono znaczenie złogów nazębnych w rozwoju zapalenia dziąseł modyfikowanego przez OC. Większość analizowanych badań dowodzi, że kobiety stosujące doustną antykoncepcję hormonalną prezentowały istotnie gorszy stan higieny jamy ustnej (wzrost wskaźników: płytki bakteryjnej [Pl.I – plaque index] oraz uproszczonego wskaźnika higieny jamy ustnej (OHI-S – simplified oral hygiene index)^8,13. Jedynie w badaniach Domingues i wsp. autorzy wykazywali u OCU lepszą higienę jamy ustnej i niższą wartość Pl.I, natomiast Haerian-Ardakani i wsp. nie zaobserwowali istotnych różnic tego parametru^14,15.

Stan przyzębia

U pacjentek przyjmujących doustne środki antykoncepcji hormonalnej możemy spodziewać się gorszego stanu dziąseł niż u kobiet ich niestosujących – wzrost wartości wskaźnika zapalenia dziąseł (GI – gingival index)¹¹. Badania wykazały występowanie częstszego krwawienia z dziąseł (wzrost BoP – bleeding on probing oraz SBI – sulcus bleeding index). Część autorów wskazuje na istotnie zwiększone występowanie głębokich kieszonek (wzrost PD – pocket depth), bądź większą utratę przyczepu łącznotkankowego u OCU^8,14,15. Inni badacze nie zaobserwowali istotnych statystycznie różnic w tych dwóch parametrach^13,14.