Ryzyko próchnicy

W przeciwieństwie do prac badawczych analizujących wpływ OC na przyzębie, niewiele jest badań sprawdzających, w jakim stopniu hormonalne środki zapobiegania ciąży korelują z występowaniem próchnicy. Jak już wcześniej opisano, OCU miały zwiększoną ilość bakterii próchnicotwórczych Streptococcus mutans w ślinie. Z tych samych badań wynika również, iż u kobiet przyjmujących doustne środki antykoncepcji obserwuje się wyższą wartość zębowego wskaźnika próchnicy dla uzębienia stałego (PUWz – próchnica–usunięte zęby–wypełnienia w zębach stałych)¹⁵. Odmienne wnioski sformułowali Laine i wsp. – w przypadku kobiet stosujących OC nie zaobserwowano różnic w ilości S. mutans i Lactobacillus sp., stwierdzono natomiast istotnie wyższą zdolność buforową śliny¹⁰.

Powikłania poekstrakcyjne

U pacjentek stosujących doustne środki antykoncepcji hormonalnej można spodziewać się częstszych powikłań w postaci suchego zębodołu po ekstrakcji zębów. Już w 1974 r. Show i wsp. odnotowali nawet trzy razy większe ryzyko rozwoju zapalenia kości po usunięciu trzecich zębów trzonowych u kobiet przyjmujących hormonalną antykoncepcję¹⁶. Późniejsze badania również udowodniły tę zależność. W 2012 r. Xu i wsp. opublikowali obszerną metaanalizę, która potwierdza, że OCU mają istotnie większe ryzyko rozwoju suchego zębodołu po ekstrakcji w porównaniu z OCnU¹⁷.

Zmiany w obrazie RTG

U kobiet zażywających doustne środki antykoncepcyjne częściej odnotowywano zmiany w obrazie RTG. Vijay analizował trzy parametry na zdjęciach zębowych:

• zagęszczenie blaszki zbitej zębodołu (lamina dura)
• zagęszczenie beleczek kostnych
• obecność mas nieprzeziernych.

Badania wykazały, że częstość obserwowanych zmian wzrastała wraz z długością okresu przyjmowania OC. Zmiany te były szczególnie istotnie zauważalne u kobiet przyjmujących środki antykoncepcyjne przez dłużej niż półtora roku. W tym samym artykule zaobserwowano również istotne zmniejszenie stężenia wapnia i fosforu we krwi u kobiet stosujących doustną antykoncepcję hormonalną od 6 do 18 miesięcy w stosunku do pacjentek nieprzyjmujących OC¹⁸.

Powikłania spowodowane wymiotami

Torsje są wymieniane jako jedne z częstszych efektów niepożądanych w Charakterystykach Produktów Leczniczych (ChPL) doustnej antykoncepcji hormonalnej. Podczas zbierania wywiadu warto zapytać, czy pacjentka skarży się na nawracające wymioty. W takim przypadku należy ją poinformować, że nie powinna bezpośrednio po wymiotach szczotkować zębów. Szkliwo poddane działaniom kwasu żołądkowego jest narażone na demineralizację i może ulec uszkodzeniom pod wpływem mechanicznego oczyszczania zębów. Po wystąpieniu wymiotów zaleca się przepłukanie jamy ustnej wodą bądź neutralną płukanką stomatologiczną zawierającą fluor. Wyszczotkować zęby należy dopiero po 30 minutach^19,20.

Jak prowadzić pacjentkę stosującą OC

Lekarz dentysta powinien podczas zbierania wywiadu pytać każdą pacjentkę w wieku reprodukcyjnym o stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Ważne jest, by znać skład doustnej antykoncepcji oraz wiedzieć, od jakiego czasu jest ona przyjmowana.

U pacjentek stosujących OC należy w szczególny sposób dbać o właściwą higienę jamy ustnej oraz stan przyzębia. W przypadku uporczywego zapalenia dziąseł lub przyzębia u pacjentek przyjmujących OC z dobrą higieną i brakiem innych obciążeń można podejrzewać wpływ środków hormonalnych na progresję choroby. W takiej sytuacji należy zwrócić się do prowadzącego lekarza ginekologa z prośbą o zmianę terapii.

U OCU po usunięciu zęba trzeba zastosować dodatkowe środki zapobiegawcze przed powstaniem suchego zębodołu, takie jak zaszycie rany. Warto również poinstruować pacjentkę, że bezpośrednio po wymiotach nie należy szczotkować zębów. W takiej sytuacji zalecane jest w pierwszej kolejności, jak już wspomniano, przepłukanie jamy ustnej płukanką bądź wodą.

W prowadzeniu kobiet stosujących OC bardzo ważna jest znajomość interakcji tych środków z lekami stosowanymi w codziennej praktyce. Należy pamiętać m.in. o hamującym wpływie penicyliny i klindamycyny na OC czy zmniejszeniu skuteczności niektórych powszechnie stosowanych środków przeciwbólowych z powodu zażywania doustnej antykoncepcji hormonalnej²¹.

Podsumowanie

Świadome planowanie rodziny, poprzez stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, jest bardzo powszechne wśród współczesnych kobiet. Z przeanalizowanych badań wynika, że środki te mają wpływ na stan całego organizmu, również na zdrowie jamy ustnej. Stomatolog powinien wiedzieć, do jakich stanów klinicznych może predysponować stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej oraz jak tym stanom zapobiegać i je leczyć. Ważna jest również znajomość interakcji doustnych środków antykoncepcyjnych z lekami stosowanymi w stomatologii. Konieczne wydaje się dalsze badanie zależności pomiędzy OC a stanem jamy ustnej, ze szczególnym uwzględnieniem różnic w składzie stosowanych leków.