Wprowadzenie

Ultrasonografia przezpochwowa jest zwykle metodą z wyboru w obrazowaniu zmian w miednicy, a wykrycie i prawidłowe wstępne różnicowanie typowej hipoechogenicznej cysty endometrialnej w jajniku lub w jajowodzie nie sprawia zwykle trudności. Prawidłowy wynik badania sonograficznego miednicy u kobiety z bólami w podbrzuszu nie wyklucza obecności ognisk głęboko naciekającej endometriozy ani zmian, na przykład w esicy. Ryzyko głęboko naciekającej endometriozy (DIE) jest znacznie większe przy obliteracji jamy Douglasa, na którą może wskazywać negatywny ultrasonograficzny objaw „ślizgania się” przedniej ściany odbytnicy i tylnej ściany macicy. Opis wyniku badania ultrasonograficznego miednicy mniejszej powinien zawierać informację o istnieniu lub braku tego objawu. Szybko rosnące hipoechogeniczne lub nieechogeniczne zmiany przydatkowe przypominające torbiele czekoladowe, w których widoczne są przyścienne wyrośla brodawkowate, mogą ulegać transformacji złośliwej, ale mogą też pojawiać się w wyniku przemiany doczesnej w czasie ciąży.

Ultrasonografia przezpochwowa powinna być pierwszym badaniem obrazowym przy podejrzeniu endometriozy w miednicy. Kolejne zaplanowane badania obrazowe, w tym badanie ultradźwiękowe przezodbytnicze sondą endoluminalną lub tomografia komputerowa/rezonans magnetyczny mogą w trudnych przypadkach potencjalnie zredukować czas niezbędny do ustalenia prawidłowego rozpoznania i wdrożenia skutecznego leczenia chorej. Podejrzenie głęboko naciekającej endometriozy w badaniach obrazowych wymaga zaplanowania operacji z udziałem doświadczonego chirurga potrafiącego wykonać w razie potrzeby resekcję oraz anastomozę jelit.

Endometrioza to choroba, w której tkanka endometrium znajduje się poza jamą macicy, a częstość jej występowania u kobiet w wieku rozrodczym wynosi 10-15%.¹ Wśród kobiet zgłaszających ból w miednicy lub problemy z płodnością częstość ta dochodzi nawet do 35-50%. Typową lokalizacją endometriozy są jajniki, trzon macicy i otrzewna miednicy. W czasie zabiegu operacyjnego najczęściej uwidocznianymi makroskopowymi wykładnikami endometriozy, oprócz typowych cyst czekoladowych spotykanych w 40-60% przypadków, są małe implanty pęcherzykowe w błonach surowiczych narządów miednicy, wylewy krwawe, względnie zrosty w okolicy przydatków macicy, w jamie Douglasa czy też między pętlami jelita.²

Metody obrazowania endometriozy u kobiet wykorzystywane w praktyce to najczęściej:

• badanie ultrasonograficzne

• tomografia komputerowa (TK)

• rezonans magnetyczny (MR)

Tabela. Zalety i ograniczenia badania ultrasonograficznego w diagnozowaniu endometriozy

Zalety i ograniczenia badania ultrasonograficznego w diagnozowaniu endometriozy u kobiet przedstawiono w tabeli.

Charakterystyka ultrasonograficzna guzów endometrialnych jajnika

Rycina 1. Przykład obrazowania sonograficznego przy wykorzystaniu sondy dopochwowej w skali szarości i przezbrzusznej z kolorowym dopplerem w ocenie typowej jednokomorowej torbieli endometrialnej

Od czasu wprowadzenia ultrasonografii przezpochwowej ponad 30 lat temu diagnostyka typowych torbieli endometrialnych jest stosunkowo prosta i polega na wykryciu jednokomorowej zmiany cystycznej z homogenną zawartością o obniżonej w stosunku do błony mięśniowej trzonu macicy echogeniczności, która w tych cystach najczęściej porównywana jest do mielonego szkła (ground glass appearance) (ryc. 1).

Rycina 2. Jednokomorowa nieunaczyniona torbiel endometrialna o niejednolitej echogeniczności obrazowana w badaniu angiograficznym z power dopplerem w dwóch prostopadłych przekrojach

Często jednak w torbieli endometrialnej w zależności od fazy jej rozwoju znajdowane są pola o niejednolitej echogeniczności. Mogą występować też cienie akustyczne wewnątrz i za tylną ścianą zmiany, co niekiedy utrudnia wstępne rozpoznawanie typu guza. Zmiany te odpowiadają najprawdopodobniej różnym stopniom zhemolizowania krwi oraz skrzepom tworzącym się okresowo w torbieli. Przykład obrazowania takiej cysty oraz sposobu oceny jej wymiarów w 2 prostopadłych płaszczyznach przedstawia rycina 2.