Częstotliwość rytmu przedsionków mieści się w zakresie 100-250/min przy odstępie PQ >100 ms. Między monomorficznymi załamkami P występuje linia izoelektryczna, sam częstoskurcz może być niemiarowy, zwykle zaczyna się i kończy spontanicznie.

Kształt załamków P w zapisie EKG będzie zależeć od lokalizacji ogniska ektopowego. Do najczęstszych lokalizacji należą grzebień graniczny (crista terminalis) i żyły płucne [6,7]. Załamki P częstoskurczu ogniskowego mają identyczny kształt jak załamek pobudzenia inicjującego. Morfologia załamków P może posłużyć do określenia pochodzenia arytmii i – w przybliżeniu – miejsca ablacji (ryc. 1, 2).

W odróżnieniu od tachykardii zatokowej stosunek załamków P do zespołów QRS może być różny w zależności od refrakcji węzła AV (1:1 lub przewodzenie z blokiem AV różnego stopnia).

Wielokształtny częstoskurcz przedsionkowy

Wieloogniskowy częstoskurcz przedsionkowy wyzwalany jest przez kilka (co najmniej 3) ognisk ektopowych, co daje różną – zależną od lokalizacji – morfologię załamków P w zapisie EKG. Obserwowana niemiarowość rytmu i zmienność odstępu PQ wynikają z różnej szybkości spontanicznej depolaryzacji poszczególnych ognisk ektopowych i zachowania węzła AV, jak w przypadku AT (1:1 lub przewodzenie z blokiem AV różnego stopnia). Arytmia występuje głównie w przebiegu hipoksji lub kwasicy.

Trzepotanie przedsionków

Termin odnosi się do arytmii przedsionkowych wywołanych przez względnie duże i stabilne pętle re-entry obejmujące tkankę przedsionka. Należy do tzw. częstoskurczów dużej fali nawrotnej (macroreentrant tachycardia), podczas których dochodzi do ciągłej okrężnej aktywacji tkanki przedsionka [5]. Pętla re-entry (o średnicy zwykle kilku centymetrów) okrąża przeszkodę anatomiczną lub czynnościową. Nie można wyznaczyć ani początkowego, ani końcowego momentu aktywacji pętli. Cykl częstoskurczu dużej fali nawrotnej mieści się zwykle w zakresie 190-250 ms (240-315/min), a w zapisie EKG charakterystyczny jest brak linii izoelektrycznej między wychyleniami fali trzepotania. Zespoły QRS są prawidłowe.

Typowe trzepotanie przedsionków

Typowe AFl jest najczęstszą postacią częstoskurczu przedsionkowego dużej pętli nawrotnej przebiegającej przez cieśń trójdzielno-żylną. Aktywacja w pętli odbywa się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara wokół pierścienia trójdzielnego (90% przypadków). W zapisie EKG obserwujemy wówczas fale F o kształcie zębów piły, głównie w odprowadzeniach II, III, aVF (ujemne), oraz w większości dodatnie wychylenie w odprowadzeniu V₁.

Odwrócone typowe trzepotanie przedsionków

W przypadku zmiany kierunku aktywacji pętli (na zgodny z ruchem wskazówek zegara) mówimy o typowym odwróconym trzepotaniu przedsionków. Wówczas w odprowadzeniach II, III i aVF występują szerokie dodatnie fale F, podczas gdy w V₁ przyjmują wychylenie ujemne.

W obu typach AFl ablacja cieśni trójdzielno-żylnej powoduje przerwanie tej arytmii i zapobiega jej nawrotom.

Atypowe trzepotanie przedsionków

Atypowe AFl to arytmia o cechach trzepotania przedsionków (>240/min), ale morfologii EKG niespełniającej kryteriów typowego i odwróconego typowego trzepotania przedsionków [11].

Migotanie przedsionków

Podłoże elektrofizjologiczne migotania przedsionków stało się w ostatniej dekadzie obiektem licznych badań i doniesień naukowych. Niezależnie od mechanizmu leżącego u podłoża arytmii w zapisie EKG migotanie przedsionków przedstawia się jako nieregularna aktywność przedsionków, która nie prowadzi do powstania załamków P rozdzielonych linią izoelektryczną. Fale migotania (fale f) widoczne są najlepiej w odprowadzeniach V₁ i V₂ jako nieregularne niskonapięciowe i złożone wychylenia. Rytm przedsionków jest bardzo szybki (>300-350/min). Odpowiedź komorowa jest wolniejsza i zależy od refrakcji węzła AV, ale w określonych warunkach (np. u młodych osób lub w przebiegu nadczynności tarczycy) można obserwować bardzo sprawne przewodzenie zstępujące.

Rycina 3. [A] Typowy częstoskurcz węzłowy 150/min (s/f AVNRT). [B] Zapis wewnątrzsercowy w trakcie AVNRT. [C] Rytm zatokowy tego samego pacjenta.

Problemy diagnostyczne może nasuwać wystąpienie podczas arytmii szerokich zespołów QRS, co może wiązać się z aberracją przewodzenia, obecnością drogi dodatkowej lub częstoskurczu komorowego. Wystąpienie wolnej i miarowej czynności komór (wąskich lub szerokich zespołów QRS) podczas migotania przedsionków wymaga szczególnej uwagi, ponieważ może wskazywać na całkowity blok AV.