Zabieg angioplastyki tętnic nerkowych a niekorzystne zdarzenia sercowo-naczyniowe

W badaniach randomizowanych ASTRAL i STAR odsetek CVE oraz zgonów nie różnił się istotnie między grupą leczoną zachowawczo i inwazyjnie [44,45]. Jednak w badaniu obserwacyjnym w grupie ponad 300 chorych wykazano 45% zmniejszenie śmiertelności w grupie leczonej inwazyjnie, ponadto w innych badaniach stwierdzono poprawę wydolności krążenia i w zakresie dolegliwości stenokardialnych u chorych z CAD po zabiegu stentowania zwężonej tętnicy nerkowej [49-51].

Rewaskularyzacja tętnicy nerkowej a przerost i funkcja rozkurczowa lewej komory

Przerost mięśnia lewej komory u pacjentów z RAS jest bardziej zaawansowany w porównaniu z chorymi z podobnymi wartościami ciśnienia tętniczego, lecz bez RAS. Zabieg angioplastyki RAS powoduje regresję masy mięśnia lewej komory, przy czym według części autorów jest ona niezależna od stopnia spadku ciśnienia tętniczego po zabiegu [52,53].

Kontrowersje dotyczą wpływu angioplastyki RAS na funkcję rozkurczową mięśnia lewej komory [52,54,55]. Według danych z piśmiennictwa stopień zaburzeń funkcji rozkurczowej jest silnym czynnikiem rokowniczym niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych u chorych z RAS. Zabieg natomiast powoduje normalizację funkcji rozkurczowej lewej komory u ok. 10% chorych i jej poprawę u kolejnych 70% [52]. Kawarada i wsp. opisali poprawę funkcji rozkurczowej wkrótce po zabiegu, polegającą na wzroście prędkości ruchu pierścienia mitralnego e’ oraz spadku wartości wskaźnika E/e’ [54]. Brakuje badań nad wpływem poprawy funkcji rozkurczowej na występowanie CVE w odległej obserwacji chorych po angioplastyce zwężonej tętnicy nerkowej.

Podsumowanie

Wobec znacznych rozbieżności dotyczących korzyści z rewaskularyzacji tętnicy nerkowej zabieg ten, mimo że jest stosunkowo bezpieczny, nie może być stosowany rutynowo. Staranna ocena kliniczna chorego i czynnościowej istotności zwężenia powinna wyselekcjonować chorych, którzy mogą odnieść korzyść z leczenia interwencyjnego.

Piśmiennictwo

1. Nicolaides BG, Laurora AN, Cesarone G, et al. Ultrasound morphology classification of the arterial wall and cardiovascular events in a 6-year follow-up study. Atherosc Thrombosis Vasc Biol 1996; 16: 851-6.

2. Magyar MT, Szikszai Z, Balla J, et al. Early-Onset carotid atherosclerosis is associated with increased intima-media thickness and elevated serum levels of inflammatory markers. Stroke 2003; 34: 58-63.

3. Lisowska A, Musiał WJ, Knapp M, et al. Carotid and femoral atherosclerotic lesions in patients with coronary heart disease confirmed by angiography. Kardiol Pol 2005; 63: 636-642.

4. Kablak-Ziembicka A, Tracz W, Przewlocki T, et al. Association of increased carotid intima-media thickness with the extent of coronary artery disease. Heart 2004; 90: 1286-90.

5. Drohomirecka A, Kołtowski Ł, Kwinecki P, et al. Risk factors for carotid artery disease in patients scheduled for coronary artery bypass grafting. Kardiol Pol 2010; 68: 789-794.

6. Przewłocki T, Kabłak-Ziembicka A, Tracz W, et al. Prevalence and prediction of renal artery stenosis in patients with coronary and supraaortic artery atherosclerotic disease.
Nephrology Dialysis Transplantation 2008; 23: 580-5.

7. Przewłocki T, Kabłak-Ziembicka A, Kozanecki A, et al. Polyvascular extracoronary atherosclerotic disease in patients with coronary artery disease. Kardiol Pol 2009; 67: 978-984.

8. Lanzer P. Vascular multimorbidity in patients with a documented coronary artery disease Z Kardiol 2003; 92:650-659.

9. Steg PG, Bhatt DL, Wilson PW, et al. One-year cardiovascular event rates in outpatients with atherothrombosis. JAMA 2007; 297: 1197-206.

10. Kablak-Ziembicka A. Wielopoziomowa miażdżyca tętnic. Czynniki prognostyczne zaawansowania, występowania incydentów sercowo-naczyniowych oraz możliwości terapeutyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2009.

11. Cotter G, Cannon CP, McCabe CH, OPUS-TIMI 16 Investigators. Prior peripheral arterial disease and cerebrovascular disease are independent predictors of adverse outcome in patients with acute coronary syndromes: are we doing enough? Results from the Orbofiban in Patients with Unstable Coronary Syndromes-Thrombolysis In Myocardial Infarction (OPUS-TIMI) 16 study. Am Heart J 2003;145: 622-7.

12. Eagle KA, Rihal CS, Foster ED, et al. Long-term survival in patients with coronary artery disease: importance of peripheral vascular disease. The coronary artery surgery study (CASS) investigators. J Am Coll Cardiol 1994; 23: 1091-5.

13. European Stroke Organisation; Authors/Task Force Members, Tendera M, Aboyans V, Bartelink ML, et al. ESC Guidelines on the diagnosis and treatment of peripheral artery diseases: Document covering atherosclerotic disease of extracranial carotid and vertebral, mesenteric, renal, upper and lower extremity arteries: the Task Force on the Diagnosis and Treatment of Peripheral Artery Diseases of the European Society of Cardiology (ESC). Eur Heart J. 2011 Nov; 32(22): 2851-906.

14. Gott JP, Thourani VH, Wright CE, et al. Risk neutralization in cardiac operations: Detection and treatment of associated carotid disease. Ann Thorac Surg 1999; 68: 850-7.

15. Roques F, Michel P, Goldstone AR, et al. The logistic EuroSCORE. Eur Heart J. 2003; 24: 882-3.

16. Naylor AR, Cuffe RL, PM Rothwell, et al. A systematic review of outcomes following staged and synchronous carotid endarterectomy and coronary artery bypass. Eur J Vasc Endovasc Surg 2003; 25: 380-9.

17. Ribichini F, Tomai F, Reimers B, et al. Clinical outcome after endovascular, surgical or hybrid revascularisation in patients with combined carotid and coronary artery disease: the Finalised Research In ENDovascular Strategies Study Group (FRIENDS). EuroIntervention 2010; 6: 328-35.

18. Bucek RA, Puchner S, Haumer M, et al. Grading of internal carotid artery stenosis: comparative analysis of different flow velocity criteria and multidetector computed tomographic angiography. J Endovasc Ther 2006; 13: 182-9.

19. Biasi GM, Froio A, Deleo G, et al. Indication for carotid endarterectomy versus carotid stenting for the prevention of brain embolization from carotid artery plaques: in search of consensus. J Endovasc Ther 2006; 13: 578-91.

20. Polskie zalecenia wewnątrznaczyniowego leczenia chorób tętnic obwodowych i aorty 2009. Chir Pol 2009; 11: 1-12.

21. Pieniążek P, Musiałek P, Kabłak-Ziembicka A, et al. Carotid artery stenting with patent and lesion tailored selection of the neuroprotection system and stent type: early and 5-year results from a prospective academic registry of 535 consecutive procedures (TARGET-CAS). J Endovasc Therapy 2008; 15: 249-262.

22. Baumgartner RW, Baumgartner I, Mattle HP, et al. Transcranial color-coded Duplex Sonography in evaluation of collateral flow through the Circle of Willis. Am J Neuroradiol 1997; 18: 127-33.

23. Kabłak-Ziembicka A, Przewłocki T, Pieniążek P, et al. Assessment of flow changes in the Willis Circle after stenting for severe internal carotid artery stenosis. J Endovasc Therapy 2006; 13: 205-213.

24. Furie KL, Kasner S, et al. Guidelines for the Prevention of Stroke in Patients With Stroke or Transient Ischemic Attack. A Guideline for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke 2011; 42: 227-276.

25. Rothwell PM, Eliasziw M, Gutnikov SA, et al. Analysis of pooled data from the ramdimozed-controlled trials of endarterectomy for symptomatic carotid stenosis. Lancet 2003; 361: 107-16.

26. Kuczmik W, Ziaja D, Kostyra J, et al. Porównanie wczesnych i późnych wyników endowaskularnego oraz chirurgicznego leczenia objawowego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej. Chir Pol 2004; 6: 123-31.

27. Bonati LH, Jongen LM, Haller S, et al. New ischaemic brain lesions on MRI after stenting or endarterectomy for symptomatic carotid stenosis: a substudy of the International Carotid Stenting Study (ICSS). Lancet Neurol. 2010; 9(4): 353-62.

28. Rabe K, Sievert H. Carotid Artery Stenting – Where are we now? Minerva Cardioangiol. 2006; 54: 673-7.

29. Pieniążek P, Tekieli Ł, Musiałek P, et al. Stentowanie tętnic szyjnych oparte o algorytm 'tailored-CAS' wiąże się z niskim odsetkiem powikłań w obserwacji 30-dniowej: analiza danych z badania TARGET-CAS. Kardiol Pol 2012; 70: ???

30. Cremonesi A, Gieowarsingh S, Spagnolo B, et al. Safety, efficacy and long-term durability of endovascular therapy for carotid artery disease: the tailored-Carotid Artery Stenting Experience of a single high-volume centre (tailored-CASE Registry). EuroIntervention 2009; 5(5): 589-98.

31. Mantese VA, Timaran CH, Chiu D, et al., for the CREST Investigators. The Carotid Revascularization Endarterectomy Versus Stenting Trial (CREST) Stenting Versus Carotid Endarterectomy for Carotid Disease. Stroke 2011; 41: S31.

32. Wholey MH, Al-Mubarek N, Wholey MH. Updated review of the global carotid artery stent registry. Catheter Cardiovasc Interv 2003; 60(2): 259-66.

33. Roubin GS, New G, Iyer SS, et al. Immediate and late clinical outcomes of carotid artery stenting in patients with symptomatic and asymptomatic carotid artery stenosis: a 5-year prospective analysis. Circulation 2001; 103: 532-537.

34. Hauth E, Jansen C, Drescher R, et al. MR and clinical follow-up of diffusion weighted cerebral lesions after carotid artery stenting. AJNR AmJ Neuroradiol 2005; 26: 2336-41.

35. Bonati LH, Jongen LM, Haller S, et al. New ischaemic brain lesions on MRI after stenting or endarterectomy for symptomatic carotid stenosis: a substudy of the International Carotid Stenting Study (ICSS). Lancet Neurol. 2010; 9(4): 353-62.

36. Crawley F, Stygall J, Lunn S, et al. Comparison of microembolism detected by transcranial Doppler and neuropsychological sequelae of carotid surgery and percutaneous transluminal angioplasty. Stroke 2000; 31: 1329-1334.

37. Purandare N, Burns A. Cerebral emboli in the genesis of dementia. J Neurol Sci 2009; 283(1-2): 17-20.

38. Kabłak-Ziembicka A, Przewłocki T, Pieniążek P, et al. Znaczenie badania ultrasonograficznego w wykrywaniu miażdżycowych zwężeń tętnic dogłowowych. Postępy w Kardiologii Interwencyjnej 2007; 1(7): 43-52.

39. Januszewicz A, Witkowski A, Wąsek A, et al. Stanowisko grupy ekspertów dotyczące diagnostyki obrazowej i wskazań do wykonywania zabiegów przezskórnej angioplastyki zwężenia tętnicy nerkowej u chorych z nadciśnieniem tętniczym, przyjęte przez Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Polskie Towarzystwo Nefrologiczne i Polskie Towarzystwo Kardiologiczne. Kardiol Pol. 2010; 68(7): 860-867.

40. Kadziela J, Witkowski A, Januszewicz A, et al. Assessment of renal artery stenosis using both resting pressures ratio and fractional flow reserve: relationship to angiography and ultrasonography. Blood Press 2011; 20: 211-7.

41. Zähringer M, Sapoval M, Pattynama P, et al. Sirolimus-eluting versus bare-metal low-profile stent for renal artery treatment (GREAT Trial): angiographic follow-up after 6 months and clinical outcome up to 2 years. J Endovasc Ther 2007; 14(4): 460-8.

42. Iannone L, Underwood P, Nath A, et al. Effect of primary balloon expandable renal artery stents on long-term patency, renal function, and blood pressure in hypertensive and renal insufficient patients with renal artery stenosis. Cathet Cardiovasc Diagn 1996; 37: 243-50.

43. Klinge J, Mali W, Puijlaert C, et al. Percutaneous transluminal renal angioplasty: initial and long-term results. Radiology 1989;171 (2): 501-6.

44. Wheatley D, Ives N, Richard Gray, et al. Revascularyzation versus medical therapy for renal-artery stenosis. N Engl J Med 2009; 361: 1953-62.

45. Bax L, Woittiez A, Kouwenberg H, et al. Stent placement in patients with atherosclerotic renal artery stenosis and impaired renal function. Ann Intern Med 2009; 150: 840-848.

46. Scarpioni R, Michieletti E, Cristinelli L, et al. Atherosclerotic renovascular disease: medical therapy versus medical therapy plus renal artery stenting in preventing renal failure progression: the rationale and study design of a prospective, multicenter and randomized trial (NITER). Nephrol 2005; 18(4): 423-8.

47. Rocha-Singh K, Jaff M, Lynne Kelley E, et al. Renal artery stenting with noninvasive duplex ultrasound follow-up: 3-year results from the RENAISSANCE renal stent trial. Catheter Cardiovasc Interv 2008; 15;72: 853-62.

48. Rocha-Singh K, Rosenfield K. Evaluation of the safety and effectiveness of renal artery stenting after unsuccessful balloon angioplasty: the ASPIRE-2 study. J Am Coll Cardiol 2005; 6 (5): 776-83.

49. Gray BH, Olin JW, Childs MB, et al. Clinical benefit of renal artery angioplasty with stenting for the control of recurrent and refractory congestive heart failure. Vasc Med 2002; 7: 275-9.

50. Khosla S, White CJ, Collins TJ, et al. Effects of renal artery stent implantation in patients with renovascular hypertension presenting with unstable angina or congestive heart failure.Am J Cardiol 1997; 80: 363-6.

51. Kalra PA, Chrysochou C, Green D, et al. The benefit of renal artery stenting in patients with atheromatous renovascular disease and advanced chronic kidney disease. Catheter Cardiovasc Interv 2010; 75: 1-10.

52. Rzeznik D, Przewlocki T, Kablak-Ziembicka A, et al. Effect of renal artery revascularization on left ventricular hypertrophy, diastolic function, blood pressure, and the 1-year outcome. J Vasc Surg 2011; 53: 693-698.

53. Zeller T, Rastan A, Schwarzwalder U, et al. Regresion of Left Ventricular Hypertrophy Following Stenting of Renal Artery Stenosis. J Endovasc Ther 2007; 14: 189-197.

54. Kawarada O, Yokoi Y, Morioka N, et al. Cardiac benefits of renal artery stenting. EuroIntervention 2010; 6: 485-91.

55. Corriere M, Hoyle J, Craven T, et al. Changes in left ventricular structure and function following renal artery revascularization. Ann Vasc Surg 2010; 24: 80-84.

Do góry