Podsumowanie

Zaciskające zapalenie osierdzia jest rzadkim, ale groźnym powikłaniem podostrego/przewlekłego zapalenia osierdzia charakteryzującym się utratą jego elastyczności, co prowadzi do ograniczenia prawidłowego napełniania jam serca podczas fazy rozkurczu. Każde schorzenie toczące się w osierdziu może prowadzić do ZZO.

Ryzyko rozwoju ZZO zależy od etiologii zapalenia osierdzia. Najczęściej wiąże się z przebyciem zakażenia bakteryjnego, zwłaszcza o charakterze ropnym. Do rzadszych przyczyn ZZO należą nowotworowe zapalenie osierdzia i zapalenie o podłożu immunologicznym, najrzadziej jest to wirusowe lub idiopatyczne zapalenie osierdzia.

Objawy choroby pojawiają się w odległym czasie od epizodu ostrego zapalenia osierdzia i są niespecyficzne. Chorzy skarżą się na zmęczenie, uczucie duszności, bóle w klatce piersiowej, bóle w okolicy prawego podżebrza, uczucie niemiarowego bicia serca czy powiększenie obwodu brzucha lub obrzęki podudzi.

W badaniu przedmiotowym można stwierdzić cechy prawokomorowej niewydolności serca, a w zaawansowanym stadium dochodzi także do włóknienia miocytów i dołączają się objawy lewokomorowej niewydolności serca.

Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest badanie echokardiograficzne, w którym obserwuje się zwykle pogrubienie osierdzia, restrykcyjny profil napływu mitralnego oraz poszerzoną żyłę główną dolną o znacznie ograniczonej ruchomości oddechowej.

Badania TK i MR pozwalają na dokładny pomiar grubości osierdzia. TK lepiej uwidacznia zwapnienia, a MR umożliwia dynamiczną ocenę pracy serca zarówno w fazie skurczu, jak i rozkurczu.

Leczenie ma na celu przywrócenie lub poprawę prawidłowego napełniania jam serca. Podstawą leczenia dokonanych zmian jest zabieg chirurgiczny, perikardiektomia, który polega na usunięciu chorobowo zmienionego osierdzia. Niestety wiąże się on z bardzo wysoką śmiertelnością okołooperacyjną sięgającą w zależności od ośrodka 6-12%.

ABSTRACT

Constrictive pericarditis

Constrictive pericarditis (CP) is a rare but a serious complication of subacute/chronic pericarditis. It is characterized by loss of pericardial elasticity, which leads to the impairment of diastolic filling of the heart. Any type of inflammation in the pericardium can lead to CP.

The risk of developing CP depends on the etiology of pericarditis. It is highest in the course of bacterial, purulent pericarditis and much lower in the case of pericardial effusion due to neoplastic or autoimmune causes. Symptoms of CP are nonspecific and can appear at a distant time point after an episode of acute pericarditis. Patients complain of fatigue, dyspnea, chest pain and oedema of the legs. Characteristics of right ventricular failure are assessed during physical examination. At an advanced stage, myocardial fibrosis also develops and adds symptoms of left ventricular failure. The basic diagnostic tool is echocardiography which usually demonstrates pericardial thickening, restrictive mitral inflow and dilated inferior vena cava with no respiratory mobility. CT and MRI allow proper determination of pericardial thickness. CT scan can reveal calcification while MR enables a dynamic assessment of both systolic and diastolic function. The basic treatment is pericardiectomy, i.e. the removal of the affected portion or all of the pericardium. Unfortunately, it is associated with a very high perioperative mortality rate of 5-20%.

Piśmiennictwo

1. Adler Y, Charron P, Imazio M, et al. ESC Scientific Document Group. 2015 ESC Guidelines for the diagnosis and management of pericardial diseases: The Task Force for the Diagnosis and Management of Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology (ESC). Endorsed by The European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS). Eur Heart J 2015;36(42):2921-64. doi: 10.1093/eurheartj/ehv318. Epub 2015 Aug 29

2. Imazio M, Brucato A, Maestroni S, et al. Risk of constrictive pericarditis after acute pericarditis. Circulation 2011;124:1270-5

3. Klein AL, Abbara S, Agler DA, et al. American Society of Echocardiography Clinical Recommendations for Multimodality Cardiovascular Imaging of Patients with Pericardial Disease. Endorsed by The Society for Cardiovascular Magnetic Resonance and Society of Cardiovascular Computed Tomography. J Am Soc Echocardiog 2013;26:965-1012. e15

4. Cosyns B, Plein S, Nihoyanopoulos P, et al. European Association of Cardiovascular Imaging (EACVI) position paper: multimodality imaging in pericardial disease. Eur Heart J Cardiovasc Imaging 2014;16:12-31

5. DeValeria PA, Baumgartner WA, Casale AS, et al. Current indications, risks, and outcome after pericardiectomy. Ann Thorac Surg 1991;52:219-24

6. Chowdhury UK, Subramaniam GK, Kumar AS, et al. Pericardiectomy for constrictive pericarditis: a clinical, echocardiographic and hemodynamic evaluation of two surgical techniques. Ann Thorac Surg 2006;81:522-9

7. Cho YH, Schaff HV, Dearani JA, et al. Completion pericardiectomy for recurrent constrictive pericarditis: importance of timing of recurrence on late clinical outcome of operation. Ann Thorac Surg 2012;93:1236-41

8. Imazio M, Brucato A, Mayosi BM, et al. Medical therapy of pericardial diseases: part II: noninfectious pericarditis, pericardial effusion and constrictive pericarditis. J Cardiovasc Med (Hagerstown) 2010;11:785-94

9. Sagristà-Sauleda J, Permanyer-Miralda G, Candell-Riera J, et al. Transient cardiac constriction: an unrecognized pattern of evolution in effusive acute idiopathic pericarditis. Am J Cardiol 1987;59:961-6

10. Haley JH, Tajik AJ, Danielson GK, et al. Transient constrictive pericarditis: causes and natural history. J Am Coll Cardiol 2004;43:271-5

11. Sagristà-Sauleda J, Angel J, Sanchez A, et al. Effusive-constrictive pericarditis. N Engl J Med 2004;350:469-75

12. Ntsekhe M, Wiysonge CS, Commerford PJ, Mayosi BM. The prevalence and outcome of effusive constrictive pericarditis: a systematic review of the literature. Cardiovasc J Afr 2012;23:281-5

13. Mayosi BM, Burgess LJ, Doubell AF. Tuberculous pericarditis. Circulation 2005;112:3608-16

14. Mayosi BM, Ntsekhe M, Bosch J, et al. Prednisolone and Mycobacterium indicus pranii in tuberculous pericarditis. N Engl J Med 2014;371:1121-30

Do góry