dr Piotr Czyżewski

dr Renata Kopytiuk

Cele i metody fizjoterapii w przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ) zależą od etapu i stadium choroby. Usprawnianie osób z obrzękami i żylakami zwykle będzie obejmowało drenaż manualny, kompresjoterapię, elewację oraz właściwie zaadaptowaną aktywność fizyczną. W przypadku owrzodzeń żylnych fizjoterapia będzie ukierunkowana na przyspieszenie procesu gojenia poprzez manualne bądź fizykalne oddziaływanie na ranę i jej okolicę oraz bandażowanie kończyny za pomocą opasek kompresyjnych. Przy współistniejącym niedokrwieniu kończyn lub zespole stopy cukrzycowej postępowanie wymaga modyfikacji.

Epidemiologia

Częstość występowania sprawia, że PNŻ jest uznawana za chorobę cywilizacyjną, która ma istotny wpływ na jakość życia, a jej leczenie znacznie obciąża budżety systemów ochrony zdrowia. Dane epidemiologiczne wykazują duże zróżnicowanie w częstości występowania poszczególnych stadiów PNŻ wśród kobiet i mężczyzn oraz w różnych grupach wiekowych. Żyły siateczkowate i teleangiektazje stanowią objawy najczęstszej postaci PNŻ, która dotyczy ponad połowy populacji, z wyraźną przewagą wśród kobiet. Żylaki, wg danych z Europy Zachodniej, dotyczą 25-33% kobiet i 10-20% mężczyzn, przy czym wśród trzydziestolatków 3% mężczyzn i 20% kobiet, a wśród siedemdziesięciolatków odpowiednio 40% i 50%. Obrzęki w przebiegu PNŻ są również częstym problemem i dotyczą średnio 10% mężczyzn i 20% kobiet. Żylne owrzodzenia podudzi występują w najbardziej zaawansowanym stadium choroby, cierpi na nie ok. 0,3% Europejczyków, jednak w grupie osób starszych jest to już 7%. Owrzodzenia stwierdza się częściej u kobiet. Polskie dane epidemiologiczne wskazują na porównywalną częstość występowania PNŻ w stosunku do innych krajów rozwiniętych. Biorąc pod uwagę wszystkie stadia choroby, PNŻ dotyczy ok. 51% Polek i ok. 38% Polaków¹.

Klasyfikacja

Omówienie specyfiki PNŻ warto oprzeć na zwięzłej analizie powszechnie stosowanej klasyfikacji CEAP (Clinical-Etiology-Anatomy-Pathophysiology). W 1994 r. międzynarodowy komitet American Venous Forum opracował skalę służącą do diagnozowania i klasyfikacji niewydolności żylnej, która stała się narzędziem powszechnie używanym na całym świecie. W ostatniej aktualizacji z 2020 r. wprowadzono kilka dodatkowych podkategorii. CEAP obejmuje podział:

• C – kliniczny
• E – etiologiczny
• A – anatomiczny
• P – patofizjologiczny.

Tabela 1. Klasyfikacja objawów klinicznych przewlekłej niewydolności żylnej

Na podstawie wyglądu skóry kończyn dolnych rozróżnia się siedem głównych poziomów objawów klinicznych, które przedstawiono w tabeli 1.

CEAP wyróżnia trzy czynniki etiologiczne PNŻ:

• Ec – zmiany wrodzone
• Ep – zmiany pierwotne o nieznanej przyczynie powstania
• Es – zmiany nabyte (pozakrzepowe, pourazowe, inne).

Podział anatomiczny obejmuje żyły:

• As – powierzchowne
• Ad – głębokie
• Ap – przeszywające.

W grupie żył powierzchownych poszczególnym numerom przyporządkowane są następujące lokalizacje:

• 1 – teleangiektazje, żylaki siatkowate
• 2 – żyła odpiszczelowa powyżej kolana
• 3 – żyła odpiszczelowa poniżej kolana
• 4 – żyła odstrzałkowa
• 5 – inne żyły powierzchowne.

W grupie żył głębokich: