Leczenie poporodowej szczeliny odbytu

Leczenie szczeliny poporodowej jest zawsze zachowawcze i polega na zastosowaniu leków przeciwzapalnych, diety bogatoresztkowej oraz leków zmiękczających i rozluźniających stolec. Stosowanie leków wymaga szczególnej ostrożności w związku z możliwością ich przenikania do pokarmu matki. Leczenie operacyjne jest przeciwwskazane, głównie ze względu na obniżone napięcie zwieraczy odbytu po porodzie, gdyż może skutkować przejściowym lub trwałym nietrzymaniem gazów i stolca po operacji. Zalecenia dietetyczne obejmują dietę przeciwzaparciową, tzn. picie dużej ilości płynów, szczególnie niegazowanej wody (około 1,5 l dziennie), częste spożywanie jarzyn i kasz gruboziarnistych. W razie twardych stolców dietę można uzupełnić niewchłanialnymi środkami oleistymi, takimi jak parafina (1-2 łyżki stołowe dziennie). Leków przeczyszczających nie stosuje się ze względu na możliwość ich przeniknięcia do pokarmu matki i spowodowania biegunki u dziecka. W okresie ciąży i poporodowym możliwości leczenia miejscowego są znacznie ograniczone. Stosuje się natłuszczanie kanału odbytu poprzez wprowadzenie do odbytu przed wypróżnieniem parafiny lub maści z witaminą F. W przypadkach znacznie nasilonych dolegliwości bólowych można rozważyć włączenie maści zawierających lidokainę (np. 2% lidokaina w żelu).

Sytuacje trudne i wątpliwe

Jeśli szczelina nie chce się zagoić lub wzbudza wątpliwości chirurga co do etiologii (rak, choroba Leśniowskiego-Crohna), należy zawsze wykonać badanie histopatologiczne.

Metody ostrzykiwania zwieraczy toksyną botulinową A oraz stosowanie maści z nitrogliceryną lub z diltiazemem (tzw. sfinkterotomia farmakologiczna) nie są wskazane gdyż porażenie mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu niepotrzebnie dodatkowo obniża jego napięcie, co nie jest celem terapii w szczelinie okołoporodowej. Poza tym stosowanie tych preparatów jest w ciąży przeciwwskazane.

Podsumowanie

Szczelina odbytu nie powoduje bezpośredniego zagrożenia życia, ale jest chorobą uciążliwą, znacznie obniżającą jego komfort. Leczenie zachowawcze nie zawsze jest skuteczne, a leczenie operacyjne obarczone jest ryzykiem inkontynencji. Jeśli szczelina nie chce się zagoić lub wzbudza wątpliwości chirurga co do etiologii (rak, choroba Leśniowskiego-Crohna), należy zawsze wykonać badanie histopatologiczne. Operacja szczeliny odbytu, uważana za najłatwiejszy zabieg proktologiczny, w rękach niewprawnego operatora może skutkować powikłaniami w postaci zaburzeń kontynencji, deformacji kanału odbytu lub nawrotu. Pomimo mnogości teorii jednoznaczna przyczyna powstawania szczeliny odbytu jest nadal nie do końca poznana, a optymalny sposób leczenia tej choroby pozostaje problemem otwartym.

Piśmiennictwo:

1. Bielecki K. Szczelina odbytu. Post Nauk Med 2006, t. XIX, nr 5:198-203.

2. Godeberge P. Proctologic semiology Anorectal diseases textbook 2008, Servier:23-27.

3. Zaghiyan KN, Fleshner P. Anal Fissure Clin Colon Rectal Surg 2011;24(1):22-30.

4. Ciesielski P. Ocena wartości badania klinicznego i rektoskopowego w rozpoznawaniu chorób jelita grubego i odbytu w grupie osób ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory jelita grubego i odbytu. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych. Warszawa: Warszawski Uniwersytet Medyczny, 2010.

5. Tylicki M. Zarys proktologii klinicznej. PZWL, 1972.

6. Schouten WR, Briel JW, Auwerda JJ, et al. Ischemic nature of anal fissure. Br J Surg 1996;83:63-65.

7. Schouten WR, Briel JW, Boerma MO, et al. Pathophysiological aspects and clinical outcome of intra-anal application of isosorbide dinitrate in patients with chronic anal fissure. Gut 1996;39:465-469.

8. Klosterhalfen B, Vogel P, Rixen H, et al. Topography of the inferior rectal artery: a possible cause of chronic, primary anal fissure. Dis Colon Rectum 1989;32(1):43-52.

9. Kołodziejczak M. (red) Leczenie chorób proktologicznych w okresie ciąży i porodu. Borgis 2011.

10. Corby H, Donnelly YS, O’Herlihy C, et al. Anal pressures are low in women with postpartum anal fissurae. Br J Surg 1997;84:86-88.

11. Gathright B. Analfissurae and stenosis. Materiały naukowe I Międzynarodowego Sympozjum Proktologicznego, 1999:18-21.

12. Kucharczyk A, Ciesielski P, Kołodziejczak M. Współczesne poglądy na temat etiopatogenezy i leczenia szczeliny odbytu. Nowa Med 2009; NXVI, N3:169-172.

13. Bielecki K, Kołodziejczak M. A prospective randomized trial of diltiazem and glyceryltrinitrate ointment in the treatment of chronic fissure. Colorectal Dis 2003;5:256-257.

14. Griffin N, Acheson AG, Jonas M, at al. The role of topical diltiazem in the treatment of chronic and anal fissures that have failed glyceryl trinitrate therapy. Colorectal Dis 2002;4:430-435.

15. Gupta PJ, Heda PS, Shriraro SA, et al. Topical sucralfate treatment of anal fistulotomy wounds: A randomized placebo-controlled trial. Dis Colon Rectum 2011;54(6):699-703.

16. Nelson R. Non surgical therapy for anal fissure. Cochrane Database Syst Rev 2006;18(4):CD003431.

17. Maria G, Casetta M, Gui D, at al. A comparison of botulinum toxin and saline for the treatment of chronic anal fissurae. N Engl J Med 1998;338:217-220.

18. Siproudhis L, Sebille V, Pigot F, at al. Lack of efficacy of botulinum toxin in chronic anal fissurae. Aliment Pharmacol Ther 2003;18:515-524.

19. Sánchez RA, Arroyo SA, Pérez VF, et al. Open lateral internal anal sphincterotomy under local anesthesia as the gold standard in the treatment of chronic anal fissures. A prospective clinical and manometric study. Rev Esp Enferm Dig 2004;96(12):856-63.

20. Renzi A, Izzo D. Clinical, manometric and ultrasonographic results of pneumatic balloon dilatation vs. lateral internal sphincterotomy for chronic anal fissure: a prospective, randomized controlled trial. Dis Colon Rectum 2008;51:121-7.

21. Gupta PJ. Internal anal sphincterolisis for chronic anal fissure: a prospective, clinical, and manometric study. Am J Surg 2007;194,13-6.

22. Lasheen AE, Morsy MM, Fiad AA. Segmental Internal Sphincterotomy. A New Technique for Treatment of Chronic Anal Fissure. J Gastr Surg 2011;15(12):2271-2274.

23. Pujahari AK. Unilateral versus bilateral lateral internal sphincterotomy. A randomized controlled trial for chronic fissure in ano. Topical Gastroenterology 2010;31(1):69-71.

Do góry