● zaburzeń w odpływie chłonki, które mogą prowadzić do odczynów osierdziowych oraz wysięków w opłucnej.

Czynnikami ryzyka rozwoju uszkodzenia serca po radioterapii są:

● dawka całkowita promieniowania >30-35 Gy

● dawka frakcyjna >2 Gy

● duża objętość serca w polu radioterapii

● młody wiek pacjenta w trakcie radioterapii

● długi czas od radioterapii

● stosowanie cytotoksycznej chemioterapii

● terapia hormonalna

● terapia trastuzumabem

● cukrzyca

● nadciśnienie

● dyslipidemia

● otyłość

● palenie tytoniu.

W celu ograniczenia kardiotoksyczności stosuje się dziś nowoczesne techniki napromieniania (IMRT – intensity-modulated radiation therapy) z metodą czteropolową, wcześniej stosowano również ołowiane osłony na serce. Wszyscy chorzy, którzy przebyli radioterapię aplikowaną na okolicę śródpiersia i serca >30 Gy, powinni pozostawać pod obserwacją onkologiczną i kardiologiczną.

Wtórne nowotwory

Osobnym zagadnieniem jest indukowanie wtórnych nowotworów wskutek napromieniania uleczalnych nowotworów, takich jak raka jądra, szyjki macicy, piersi, oraz wielu nowotworów wieku dziecięcego. Guz pojawia się w polu radioterapii zwykle co najmniej trzy lata od jej zakończenia, ryzyko uzależnione jest zazwyczaj od wieku pacjenta oraz otrzymanej dawki promieniowania. Udokumentowano zwiększenie częstości mięsaków, raka piersi, białaczek, raka płuca i tarczycy oraz nowotworów układu pokarmowego. Wraz z poprawą parametrów przeżycia wtórne nowotwory zaczynają pojawiać się również po radioterapii guzów w obrębie głowy i szyi oraz raka gruczołu krokowego.

Podsumowanie

Powikłania internistyczne nieodłącznie związane są zarówno z chemio-, jak i radioterapią. Wczesne rozpoznawanie skutków ubocznych terapii oraz wdrażanie aktywnego leczenia wspomagającego może poprawić intensywność leczenia onkologicznego. Na podstawie modeli doświadczalnych wiemy, że zredukowanie dawek chemioterapii o 20% wiąże się z obniżeniem szans na wyleczenie o 50%, co potwierdza znaczenie optymalnej kompleksowej opieki internistycznej nad pacjentem onkologicznym.