Podsumowanie
Upadki są częstym problemem zdrowotnym osób w podeszłym wieku, a ich konsekwencją nierzadko jest uraz, niepełnosprawność i konieczność przebywania w instytucjach opiekuńczych. Większość z nich jest następstwem nakładania się czynników wewnętrznych, które zwiększają osobniczą skłonność do upadków, oraz przyczyn zewnętrznych, które stwarzają sytuacje grążące upadkiem. Do czynników ryzyka upadków należą: podeszły wiek, upośledzenie funkcji poznawczych, wielochorobowość, stosowanie leków psychotropowych oraz niektóre rodzaje obuwia. Czynniki zewnętrzne sprzyjające upadkom rzadko były przedmiotem badań, mimo że przyczyny środowiskowe i sytuacyjne istotnie wpływają na ryzyko upadku. Przyczyny złamań w następstwie upadku są złożone. Oprócz typowych czynników ryzyka upadku o tym, czy dojdzie do złamania, decyduje również sposób upadania, siła uderzenia oraz wytrzymałość kości. W przyszłości należy ocenić, czy stosowane metody zapobiegania upadkom skutecznie chronią przed złamaniami.
Oświadczenie
Nie zgłoszono konfliktu interesów związanego z powyższym artykułem.
Piśmiennictwo:
1. Tinetti ME, Speechley M, Ginter SF. Risk factors for falls among elderly persons living in the community. N Engl J Med 1988;319:1701-1707.
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Selfreported falls and fall-related injuries among persons aged > or =65 years – United States, 2006. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2008;57:225-229.
3. Tinetti ME, Doucette J, Claus E, et al. Risk factors for serious injury during falls by older persons in the community. J Am Geriatr Soc 1995;43:1214-1221.
4. Luukinen H, Koski K, Honkanen R, et al. Incidence of injury-causing falls among older adults by place of residence: a population-based study. J Am Geriatr Soc 1995;43:871-876.
5. Tinetti ME, Williams CS. The effect of falls and fall injuries on functioning in community-dwelling older persons. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 1998;53:M112-M119.
6. Tinetti ME, Mendes de Leon CF, Doucette JT, et al. Fear of falling and fall-related effi cacy in relationship to functioning among community-living elders. J Gerontol 1994;49:M140-M147.
7. Sattin RW, Lambert Huber DA, DeVito CA, et al. The incidence of fall injury events among the elderly in a defi ned population. Am J Epidemiol 1990;131:1028-1037.
8. Sattin RW. Falls among older persons: a public health perspective. Annu Rev Public Health 1992;13:489-508.
9. Stevens JA, Corso PS, Finkelstein EA, et al. The costs of fatal and non-fatal falls among older adults. Inj Prev 2006;12:290-295.
10. Ray NF, Chan JK, Thamer M, et al. Medical expenditures for the treatment of osteoporotic fractures in the United States in 1995: report from the National Osteoporosis Foundation. J Bone Miner Res 1997;12:24-35.
11. Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Fatalities and injuries from falls among older adults – United States, 1993-2003 and 2001-2005. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2006;55:1221-1224.
12. Jacobsen SJ, Goldberg J, Miles TP, et al. Race and sex differences in mortality following fracture of the hip. Am J Public Health 1992;82:1147-1150.
13. Guideline for the prevention of falls in older persons. American Geriatrics Society, British Geriatrics Society, and American Academy of Orthopaedic Surgeons Panel on Falls Prevention [no authors listed]. J Am Geriatr Soc 2001;49:664-672.
14. Nevitt MC, Cummings SR, Kidd S, et al. Risk factors for recurrent nonsyncopal falls. A prospective study. JAMA 1989;261:2663-2668.
15. Lamb SE, Ferrucci L, Volapto S, et al. Risk factors for falling in home-dwelling older women with stroke: the Women’s Health and Aging Study. Stroke 2003;34:494-501.
16. Campbell AJ, Borrie MJ, Spears GF. Risk factors for falls in a community-based prospective study of people 70 years and older. J Gerontol 1989;44:M112-M117.
17. Lawlor DA, Patel R, Ebrahim S. Association between falls in elderly women and chronic diseases and drug use: cross sectional study. BMJ 2003;327:712-717.
18. Maki BE, McIlroy WE. Postural control in the older adult. Clin Geriatr Med 1996;12:635-658.
19. Lipsitz LA. Altered blood pressure homeostasis in advanced age: clinical and research implications. J Gerontol 1989;44:M179-M183.
20. Kario K, Tobin JN, Wolfson LI, et al. Lower standing systolic blood pressure as a predictor of falls in the elderly: a community-based prospective study. J Am Coll Cardiol 2001;38:246-252.
21. Cummings SR, Nevitt MC, Browner WS, et al. Risk factors for hip fracture in white women. Study of Osteoporotic Fractures Research Group. N Engl J Med 1995;332:767-773.
22. Leipzig RM, Cumming RG, Tinetti ME. Drugs and falls in older people: a systematic review and meta-analysis: I. Psychotropic drugs. J Am Geriatr Soc 1999;47:30-39.
23. Ensrud KE, Blackwell TL, Mangione CM, et al. Central nervous system-active medications and risk for falls in older women. J Am Geriatr Soc 2002;50:1629-1637.
24. Wang PS, Bohn RL, Glynn RJ, et al. Hazardous benzodiazepine regimens in the elderly: effects of half-life, dosage, and duration on risk of hip fracture. Am J Psychiatry 2001;158:892-898.
25. Neutel CI, Perry S, Maxwell C. Medication use and risk of falls. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2002;11:97-104.
26. Leipzig RM, Cumming RG, Tinetti ME. Drugs and falls in older people: a systematic review and meta-analysis: II. Cardiac and analgesic drugs. J Am Geriatr Soc 1999;47:40-50.
27. Maurer MS, Burcham J, Cheng H. Diabetes mellitus is associated with an increased risk of falls in elderly residents of a long-term care facility. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2005;60:1157-1162.
28. Nelson JM, Dufraux K, Cook PF. The relationship between glycemic control and falls in older adults. J Am Geriatr Soc 2007;55:2041-2044.
29. Robbins S, Gouw GJ, McClaran J. Shoe sole thickness and hardness infl uence balance in older men. J Am Geriatr Soc 1992;40:1089-1094.
30. Tencer AF, Koepsell TD, Wolf ME, et al. Biomechanical properties of shoes and risk of falls in older adults. J Am Geriatr Soc 2004;52:1840-1846.
31. Tinetti ME. Clinical practice. Preventing falls in elderly persons. N Engl J Med 2003;348:42-49.
32. Rubenstein LZ, Josephson KR, Robbins AS. Falls in the nursing home. Ann Intern Med 1994;121:442-451.
33. Day L, Fildes B, Gordon I, et al. Randomised factorial trial of falls prevention among older people living in their own homes. BMJ 2002;325:128.
34. Krauss MJ, Evanoff B, Hitcho E, et al. A case-control study of patient, medication, and care-related risk factors for inpatient falls. J Gen Intern Med 2005;20:116-122.
35. Blake C, Morfitt JM. Falls and staffi ng in a residential home for elderly people. Public Health 1986;100:385-391.
36. Castle NG, Engberg J. Staff turnover and quality of care in nursing homes. Med Care 2005;43:616-626.
37. Friedman SM, Williamson JD, Lee BH, et al. Increased fall rates in nursing home residents after relocation to a new facility. J Am Geriatr Soc 1995;43:1237-1242.
38. Avidan AY, Fries BE, James ML, et al. Insomnia and hypnotic use, recorded in the minimum data set, as predictors of falls and hip fractures in Michigan nursing homes. J Am Geriatr Soc 2005;53:955-962.
39. Nevitt MC, Cummings SR, Hudes ES. Risk factors for injurious falls: a prospective study. J Gerontol 1991;46:M164-M170.
40. Luukinen H, Koski K, Laippala P, et al. Factors predicting fractures during falling impacts among home-dwelling older adults. J Am Geriatr Soc 1997;45:1302-1309.
41. Lehtola S, Koistinen P, Luukinen H. Falls and injurious falls late in home-dwelling life. Arch Gerontol Geriatr 2006;42:217-224.
42. Norton R, Campbell AJ, Lee-Joe T, et al. Circumstances of falls resulting in hip fractures among older people. J Am Geriatr Soc 1997;45:1108-1112.
43. Thapa PB, Brockman KG, Gideon P, et al. Injurious falls in nonambulatory nursing home residents: a comparative study of circumstances, incidence, and risk factors. J Am Geriatr Soc 1996;44:273-278.
44. Nevitt MC, Cummings SR. Type of fall and risk of hip and wrist fractures: the study of osteoporotic fractures. The Study of Osteoporotic Fractures Research Group. J Am Geriatr Soc 1993;41:1226-1234.
45. Nankaku M, Kanzaki H, Tsuboyama T, et al. Evaluation of hip fracture risk in relation to fall direction. Osteoporos Int 2005;16:1315-1320.
46. Schwartz AV, Kelsey JL, Sidney S, et al. Characteristics of falls and risk of hip fracture in elderly men. Osteoporos Int 1998;8:240-246.
47. Brocklehurst JC, Exton-Smith AN, Lempert Barber SM, et al.: Fracture of the femur in old age: A two-centre study of associated clinical factors and the cause of the fall. Age Ageing 1978;7:2-15.
48. Taylor BC, Schreiner PJ, Stone KL, et al. Long-term prediction of incident hip fracture risk in elderly white women: study of osteoporotic fractures. J Am Geriatr Soc 2004;52:1479-1486.
49. Simpson AH, Lamb S, Roberts PJ, et al. Does the type of flooring affect the risk of hip fracture? Age Ageing 2004;33:242-246.
50. Robinovitch SN, Chiu J. Surface stiffness affects impact force during a fall on the outstretched hand. J Orthop Res 1998;16:309-313.
51. Donald IP, Pitt K, Armstrong E, et al. Preventing falls on an elderly care rehabilitation ward. Clin Rehabil 2000;14:178-185.
52. Parker MJ, Gillespie WJ, Gillespie LD. Effectiveness of hip protectors for preventing hip fractures in elderly people: systematic review. BMJ 2006;332:571-574.
53. Sawka AM, Boulos P, Beattie K, et al. Do hip protectors decrease the risk of hip fracture in institutional and community-dwelling elderly? A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Osteoporos Int 2005;16:1461-1474.
54. Hahn S, Puffer S, Torgerson DJ, et al. Methodological bias in cluster randomised trials. BMC Med Res Methodol 2005;5:10.
55. Kiel DP, Magaziner J, Zimmerman S, et al. Efficacy of a hip protector to prevent hip fracture in nursing home residents: the HIP PRO randomized controlled trial. JAMA 2007;298:413-422.
56. Marshall D, Johnell O, Wedel H. Meta-analysis of how well measures of bone mineral density predict occurrence of osteoporotic fractures. BMJ 1996;312:1254-1259.
57. Stone KL, Seeley DG, Lui LY, et al. BMD at multiple sites and risk of fracture of multiple types: long-term results from the Study of Osteoporotic Fractures. J Bone Miner Res 2003;18:1947-1954.
58. Dawson-Hughes B, Harris SS, et al. Effect of calcium and vitamin D supplementation on bone density in men and women 65 years of age or older. N Engl J Med 1997;337:670-676.
59. MacLean C, Newberry S, Maglione M, et al. Systematic review: comparative effectiveness of treatments to prevent fractures in men and women with low bone density or osteoporosis. Ann Intern Med 2008;148:197-213.
60. Broe KE, Chen TC, Weinberg J, et al. A higher dose of vitamin D reduces the risk of falls in nursing home residents: a randomized, multiple-dose study. J Am Geriatr Soc 2007;55:234-239.
61. Bischoff-Ferrari HA, Dawson-Hughes B, Willett WC, et al. Effect of vitamin D on falls: a meta-analysis. JAMA 2004;291:1999-2006.
62. Pfeifer M, Begerow B, Minne HW, et al. Effects of a short-term vitamin D and calcium supplementation on body sway and secondary hyperparathyroidism in elderly women. J Bone Miner Res 2000;15:1113-1118.
63. Faulkner KG, Cummings SR, Black D, et al. Simple measurement of femoral geometry predicts hip fracture: the study of osteoporotic fractures. J Bone Miner Res 1993;8:1211-1217.
64. Patron MS, Duthie RA, Sutherland AG. Proximal femoral geometry and hip fractures. Acta Orthop Belg 2006;72:51-54.
65. Dalle Carbonare L, Valenti MT, Bertoldo F, et al. Bone microarchitecture evaluated by histomorphometry. Micron 2005;36:609-616.
66. Hudelmaier M, Kollstedt A, Lochmuller EM, et al. Gender differences in trabecular bone architecture of the distal radius assessed with magnetic resonance imaging and implications for mechanical competence. Osteoporos Int 2005;16:1124-1133.
Komentarz
dr Marek Żak, Katedra Rehabilitacji Klinicznej AWF, Kraków
dr Marek Żak
Upadki osób starszych to istotny problem społeczny mający konsekwencje zarówno medyczne, jak i ekonomiczne, gdyż ta populacja cechuje się największą niepełnosprawnością oraz umieralnością wskutek tych zdarzeń. W tej grupie wiekowej urazy spowodowane upadkiem oraz ich następstwa często mają bardzo poważne skutki uboczne, których rezultatem nieraz jest znaczne przyspieszenie ogólnego procesu starzenia się czy też konieczność objęcia opieką instytucjonalną.
W polskich warunkach oba te zagadnienia – upadki i ich następstwa – pomijane są milczeniem, jak gdyby problem ten nie występował lub był zjawiskiem marginalnym. Tymczasem, jak zwracają uwagę autorzy artykułu – Sarah Berry i Ram Miller – upadek aż u 31% osób starszych zakończony jest urazem wymagającym pomocy lekarskiej, a 10-15% upadków kończy się złamaniem.
Złamania, do których dochodzi wskutek upadków, powodują, że osoba starsza wymaga hospitalizacji, często długotrwałej, czego konsekwencją jest z reguły pogorszenie ogólnego stanu zdrowia oraz poważny wzrost kosztów leczenia.
Choć w Polsce koszty związane z upadkami i ich następstwami nie zostały oficjalnie oszacowane, z wieloletnich obserwacji własnych wynika, że muszą być one co najmniej równie wysokie jak w krajach, gdzie dokonuje się takich analiz, co bardzo wnikliwie zostało przedstawione przez autorów na przykładzie wydatków amerykańskiego systemu opieki zdrowotnej.
Autorzy artykułu podejmują też próbę ukazania problemu upadków poprzez przedstawienie epidemiologii tego zjawiska oraz bardzo rzetelną analizę czynników ryzyka upadków i kosztów ich następstw. Przegląd licznego piśmiennictwa i wyników badań naukowych pozwolił również wskazać zależności między upadkami a złamaniami. Artykuł godny jest więc polecenia nie tylko lekarzom, ale też wszystkim, którzy w codziennej praktyce stykają się z problemem upadków wśród osób starszych.
Podsumowując, upadki osób z tej grupy wiekowej są nie tylko główną przyczyną złamań, ale również innych urazów fizycznych i psychicznych, które odpowiadają za większą niepełnosprawność i umieralność wśród tej populacji. Dlatego też między innymi upadki zaliczane są do tzw. wielkich problemów geriatrycznych. Duża liczba upadków osób starszych w Polsce, wykazywana także w badaniach własnych, jest poważnym, choć wciąż pomijanym problemem społecznym i nakazuje podejmować działania, których celem jest szeroko rozumiana prewencja. Zapobieganie upadkom osób w podeszłym wieku należy do najtrudniejszych wyzwań dla wielu specjalistów, a zatem wszelkie działania zmierzające do zmniejszenia ich liczby powinny mieć charakter systemowy. Ogólnokrajowa koordynacja tychże działań powinna natomiast jak najszybciej znaleźć się na liście priorytetów państwowego systemu opieki zdrowotnej. Kierując się doświadczeniem innych krajów, należy pamiętać, że tylko działania o charakterze prawdziwie kompleksowym dają jakąkolwiek szansę na skuteczne zmierzenie się z narastającą skalą tego problemu.