Zazwyczaj pozostaje leczenie objawowe. Wszystkie konsensusy i wytyczne (europejskie i amerykańskie) rekomendują jako leki pierwszego rzutu leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H₁ II generacji (ryc. 1). W rekomendacjach europejskich i polskich nie zaleca się leków przeciwhistaminowych I generacji, co potwierdzono podczas 5. Międzynarodowego Konsensusu (URTICARIA 2016) w grudniu 2016 r.¹⁸ Należy szczególnie podkreślić, że znalazły one swoje miejsce w rekomendacjach amerykańskich (stopień 2, ostatnie działanie, w jednej dawce na noc), a wielu lekarzy nadal je stosuje jako lek pierwszego rzutu w ostrej pokrzywce. Potwierdzona skuteczność oraz udowodnione duże bezpieczeństwo leków II generacji skłaniają do ich szerokiego zastosowania. URTICARIA 2016 i wszystkie inne konsensusy dopuszczają w trudno leczących się pokrzywkach, po wstępnyej2-4-tygodniowej terapii lekami przeciwhistaminowymi II generacji, zwiększenie ich dawki aż do 4-krotnej (jest to leczenie poza ChPL). Według wielu autorytetów wdrożenie 4 tabletek/24 h, powinno nastąpić jak najszybciej. W tych przypadkach uzyskuje się bowiem najlepsze efekty leczenia.¹⁹ Nadal jednak nie ustalono bezpieczeństwa i skuteczności takiego leczenia u dzieci, toteż obecnie nie jest ono rekomendowane, ale może być stosowane.²⁰ Z reguły w przypadkach ostrych pokrzywek nie zachodzi konieczność innego leczenia. Sporadyczne zastosowanie mają systemowe (w 5-7-dniowych kursach) lub miejscowe (w kremie, maści lub lotionie) glikokortykosteroidy (GKS) oraz leki przeciwleukotrienowe. Rokowanie w ostrej pokrzywce jest dobre – w większości przypadków choroba mija i nie pozostawia śladów.

Rycina 1. Leczenie pokrzywki przewlekłej rekomendowane przez EAACI/WAO oraz AAAAI^1,2

Tabela 8. Leki do rozważenia w przypadku nieskuteczności leków przeciwhistaminowych¹⁹

Dużo większym wyzwaniem jest przewlekła pokrzywka. Jak już wspomniano, niezmiernie istotne znaczenie ma próba identyfikacji czynnika lub czynników etiologicznych. Niestety, w dużym odsetku (nawet do 80-85%) nie udaje się go znaleźć. Pozostaje więc leczenie objawowe. Początkowo postępowanie jest takie samo jak w pokrzywce ostrej, natomiast nieskuteczność leczenia i przewlekłe objawy skłaniają do poszukiwania innych leków.^19,21 Według przyjętego w grudniu 2016 r., lecz jeszcze nieopublikowanego, nowego konsensusu leczenia przewlekłej pokrzywki, gdy leki przeciwhistaminowe nie są skuteczne, należy w pierwszej kolejności rozważyć omalizumab bądź cyklosporynę (tab. 8).¹⁹ Według danych epidemiologicznych 50% pacjentów dobrze odpowiada na terapię lekami przeciwhistaminowymi i nie wymaga zmiany leczenia. Wskazuje to jednak na to, że aż połowa chorych nie odczuwa satysfakcjonującej poprawy bądź wyleczenia przewlekłej pokrzywki.

Tabela 9. Leczenie przewlekłej pokrzywki u dorosłych¹⁹

Nie ulega wątpliwości, że obecnie najlepsze efekty, przy niewielkich działaniach niepożądanych, ma leczenie omalizumabem. Niestety, aspekty ekonomiczne (cena leku) nie pozwalają na powszechne stosowanie tej metody terapeutycznej. Alternatywą jest leczenie cyklosporyną (standardowa dawka u dorosłych wynosi 200 mg/24 h), choć należy wówczas ściśle monitorować pacjentów z uwagi na możliwe działania niepożądane leku (pomiary ciśnienia tętniczego krwi i funkcji nerek co 6 tygodni). Według najnowszych danych zastosowanie leków przeciwhistaminowych w 4-krotnej dawce jako pierwszego kroku, omalizumabu jako drugiego oraz cyklosporyny jako trzeciego dawało pozytywny efekt terapeutyczny u 93% chorych z przewlekłą pokrzywką (tab. 9).¹⁹ Inne leki stosowane w przewlekłych pokrzywkach nie mają ugruntowanej pozycji. Istnieje wiele badań wskazujących na ich skuteczność, ale równie dużo danych świadczy o ich nieprzydatności. Pacjentów z trudno leczącą się przewlekłą pokrzywką należy kierować do ośrodków i centrów specjalizujących się w terapii tego schorzenia.⁸

Profilaktyka

Podstawą profilaktyki ostrej pokrzywki jest unikanie czynnika wyzwalającego objawy (zwłaszcza znanego i możliwego do eliminacji: pokarmów, leków, aeroalergenów). W przewlekłej pokrzywce należy przede wszystkim poszukiwać czynnika sprawczego. Jest to kluczowe zadanie, gdyż jego eliminacja może spowodować ustąpienie objawów.