Dane te uzupełniono o wartość tzw. rozpiętości rozkładu (S) zdefiniowanej jako:

gdzie Dv50 odpowiada medianie wielkości cząstek, natomiast Dv10 i Dv90 odpowiednio dziesiątemu i dziewięćdziesiątemu procentowi rozkładu wielkości.

Dawkowanie i powtarzalność dawki

Dawkę każdorazowo rozpylonego z opakowania preparatu ważono na wadze analitycznej (Mettler Toledo, Szwajcaria) i powtarzano tę czynność dziesięciokrotnie. Obliczono średnią masę dawki i odniesiono ją do ilości substancji czynnej zawartej w jednej dawce po uwzględnieniu gęstości roztworów.

Lepkość kinetyczna, gęstość roztworu

Pomiar z użyciem lepkościomierza kapilarnego wykonuje się w temperaturze 20±0,1°C. Czas wymagany do obniżenia poziomu cieczy z jednej do drugiej kreski kalibracyjnej mierzy się stoperem. Wynik jest wiarygodny, jeżeli dwa kolejne pomiary nie różnią się więcej niż o 1%. Średnia z nie mniej niż 3 pomiarów określa czas przepływu cieczy badanej. Do pomiarów użyto lepkościomierza z zakresu lepkości kinematycznej 3,5-10. Natomiast dla produktu 2 zgodnie z informacją producenta użyto lepkościomierza z zakresu 6-30 (rozmiary lepkościomierzy były zgodne z ISO). Gęstość produktów badanych mierzono za pomocą gęstościomierza Mettler Toledo 30PX.

Deponowanie się preparatów w modelu anatomicznym ludzkiego nosa wykonanym z silikonu

Przed badaniem wnętrze modelu anatomicznego ludzkiego nosa wykonanego z silikonu (Koken Co., Ltd., Japonia) pokryto równomiernie żelem Sar-Gel® (Polysciences Europe GmbH, Niemcy), który w kontakcie z roztworem wodnym zmienia barwę z białej na fioletową. Po zamknięciu nozdrza przezroczystą przegrodą w odległości około 8 cm umieszczono aparat cyfrowy, za pomocą którego po natrysku rejestrowano osadzanie się aerozolu w modelu nosa. Każdy aerozol do nosa był ręcznie uruchamiany pod kątem 45° do poziomu i aplikowany po zagłębieniu w nozdrza na głębokość 5 mm.

Omówienie wyników

Wartość pH

Na przepuszczalność leku przez błonę śluzową wpływa między innymi jego odpowiednie pH^12,14. Optymalne wartości pH w jamie nosowej zapobiegające infekcji oscylują u osób dorosłych między 5,5 a 6,5, u dzieci od 5,0 do 6,7, a u niemowląt od 5,0 do7,0^11-12,14-15. Kiedy dochodzi do infekcji w ostrym zapaleniu nosa czy zatok, odczyn pH zmienia się na alkaliczny. Zgodnie z dostępną literaturą idealne pH preparatu przeznaczonego do nosa stosowanego podczas infekcji powinno się mieścić w przedziale 4,5-6,5¹². Poprzez obniżenie pH zmniejsza się wrażliwość substancji aktywnej na światło, co ogranicza jej rozpad do nieaktywnych metabolitów. Odpowiednio niskie pH jest ponadto optymalnym środowiskiem dla lizozymu biorącego udział w hydrolitycznym rozkładzie peptydoglikanu ściany komórkowej bakterii – najwyższe działanie wykazuje on przy pH bliskim 5¹⁷. Niskie pH jest również niekorzystne dla niektórych wirusów, co utrudnia ich namnażanie się^18-19. Kwaśne środowisko sprzyja też prawidłowemu funkcjonowaniu nabłonka rzęskowego^11,16.

W przeprowadzonym badaniu pH wszystkich produktów mieściło się w sugerowanym przedziale 4,5-6,5¹², przy czym najniższe wartości pH osiągnął Acatar Control (pH 5,16) (tab. 1).

Tabela 1. Wyniki pomiaru pH 7 preparatów wykonanego metodą potencjo-metryczną w temperaturze 22°C±2°C

Pomiar ciśnienia osmotycznego

Kolejnym ważnym parametrem wpływającym na błonę śluzową nosa jest osmolarność roztworu (ryc. 2). Na utrzymanie prawidłowego ciśnienia osmotycznego wpływa odpowiednie stężenie elektrolitów, takich jak sód, chlorki oraz wodorowęglany, a także białka i cukry. Za izotoniczny zakres osmolarności uznaje się wartości 285-295 mOsm/kg²⁰. Zgodnie z wytycznymi amerykańskiej Food and Drug Administration (FDA) dla preparatów stosowanych na błonę śluzową nosa sugerowana jest kontrola ciśnienia osmotycznego i dodawanie do składu substancji doprowadzających do wartości zbliżonych do fizjologicznych¹². Na rynku istnieją produkty mające szeroki zakres ciśnienia osmotycznego – od 300 do 700 mOsm/kg, natomiast ze względu na właściwości fizyczne błony śluzowej nosa za korzystne do dłuższego stosowania uznaje się ciśnienie w zakresie 280-320 mOsm/kg, dlatego do profilaktycznego i częstego stosowania optymalne są preparaty izotoniczne^11,13,21.

Z kolei wyższa wartość ciśnienia osmotycznego, zgodnie z zasadą osmozy, powoduje zwiększenie produkcji wodnistej wydzieliny, która likwiduje drażniące działanie roztworu poprzez zmniejszenie ilości jonów w jednostce objętości, co prowadzi do redukcji przekrwienia i obrzęku błony śluzowej nosa. W związku z tym preparaty hipertoniczne zalecane są np. do jednorazowego obkurczenia błony śluzowej nosa przed podaniem glikokortykosteroidu donosowego lub do krótkotrwałego stosowania (do 5 dni) np. podczas infekcji.  W przeprowadzonym badaniu w przypadku trzech produktów (Produkty 2, 5 i 6) stwierdzono ciśnienie osmotyczne zbliżone do izotonicznego. Pozostałe trzy preparaty (Acatar Control, Produkty 3 i 4) wykazały właściwości lekko hipertoniczne. Natomiast jeden z produktów (Produkt 1) miał właściwości hipotoniczne, co może prowadzić do obrzęku komórek błony śluzowej nosa i ich uszkodzenia (tab. 2).