Postępowanie

Ogólne zasady planowania terapii łagodzącej duszność w chorobach układów oddechowego i krążenia powinny obejmować kilka podstawowych elementów działania, do których należą:

  • przewlekła tlenoterapia skierowana na łagodzenie duszności i poprawę tolerancji wysiłku (również treningu rehabilitacyjnego)
  • redukcja napędu oddechowego (np. opiaty, hamujące sygnały wzmożonego napędu oddechowego na poziomie świadomości)
  • poprawa wentylacji płuc (np. leki rozkurczające oskrzela)
  • poprawa funkcji mięśni oddechowych (rehabilitacja)
  • łagodzenie afektywnych następstw duszności, takich jak: depresja, lęk oraz stres (antydepresanty, anksjolityki)5.

Wymienione powyżej metody postępowania w stanach duszności mogą się wzajemnie uzupełniać we wspólnym algorytmie leczenia. Podkreślenia wymaga wzmianka o konieczności włączenia tych zasad łagodzenia duszności do całościowego planu leczenia choroby podstawowej układu oddechowego lub układu krążenia w celu uzyskania spójnego i kompleksowego algorytmu postępowania w indywidualnym fenotypie klinicznym schorzenia35.

Podsumowanie

Duszność jest subiektywnym odczuciem braku powietrza lub tchu o różnym natężeniu. Empirycznie można wyróżnić duszność ostrą i przewlekłą, która ma charakter złożony, wielowymiarowy oraz interdyscyplinarny1. Arbitralnie można przyjąć, że duszność utrzymująca się przynajmniej przez miesiąc (4 tygodnie) umożliwia rozpoznanie duszności przewlekłej2. Duszność przewlekła, niewspółmiernie nasilona do skali wysiłku, zawsze jest objawem choroby9.

Patomechanizm duszności pozostaje niejasny mimo postępów badań nad tym zjawiskiem. Duszność pojawia się w sytuacji wzrostu napędu oddechowego w ośrodku oddechowym, co wiąże się ze swoistym zapotrzebowaniem na oddech sygnalizowanym przez receptory czuciowe (chemo-, mechanoreceptory) w kontekście dysfunkcji aparatu wykonawczego (mięśnie oddechowe) niezdolnego do wykonania pracy oddechowej na adekwatnym poziomie skuteczności3.

W 70-90% przypadków duszność wiąże się z chorobą układu oddechowego albo krążenia, w których stanowi czynnik wyniszczający, istotnie zwiększający ryzyko zgonu2. W pozostałym odsetku przypadków duszność przewlekłą obserwuje się w niedokrwistości, w chorobach nerwowo-mięśniowych, w związku z pogorszeniem kondycji na skutek siedzącego trybu życia i w stresie połączonym z niepokojem oraz lękiem w dysfunkcjach oddychania pierwotnych i wtórnych4,9.

ABSTRACT

The most common causes of chronic dyspnea

Dyspnea is a subjective sensation of breathlessness or shortness of breath, of various severity as described by a patient. In empirical terms, dyspnea can be classified as acute or chronic. It can be arbitrarily assumed that dyspnea lasting for at least 4 weeks should be diagnosed as chronic dyspnea. Chronic dyspnea of disproportionate severity in relation to the level of physical activity is always a clear sign of disease. The pathogenesis of dyspnea has not been fully explained yet. A total of 70-90% of dyspnea cases are associated with respiratory or circulatory conditions. The remaining dyspnea cases are observed to be associated with anemia, neuromuscular disorders, low level of physical fitness due to sedentary life, stress combined with anxiety, and fear related to primary and secondary respiratory dysfunctions.

Piśmiennictwo

1. Berliner D, Schneider N, Welte T, et al. The differential diagnosis of dyspnea. Dtsch Arztebl Int 2016;113:834-45

2. Mahler DA, O’Donnell DE (red.). Duszność. Mechanizmy powstawania, diagnostyka i leczenie. Gdańsk: Via Medica, 2015

3. O’Donnell DE, Milne KM, James MD, et al. Dyspnea in COPD: new mechanistic insights and management implications. Adv Ther 2020;37(1):41-60

4. Boulding R, Stacey R, Niven R, et al. Dysfunctional breathing: a review of the literature and proposal for classification. Eur Respir Rev 2016;25:287-94

5. Laviolette L, Laveneziana P; ERS Research Seminar Faculty. Dyspnoea: a multidimensional and multidisciplinary approach. Eur Respir J 2014;43:1750-62

6. Burki NK, Lee LY. Mechanisms of dyspnea. Chest 2010;138:1196-201

7. Dubé BP, Agostoni P, Laveneziana P. Exertional dyspnoea in chronic heart failure: the role of the lung and respiratory mechanical factors. Eur Respir Rev 2016;25:317-32

8. Dubé BP, Vermeulen F, Laveneziana P. Exertional Dyspnoea in Chronic Respiratory Diseases: From Physiology to Clinical Application. Arch Bronconeumol 2017;53:62-70

9. Wahls SA. Causes and evaluation of chronic dyspnea. Am Fam Physician 2012;86:173-82

10. Faisal A, Alghamdi BJ, Ciavaglia CE, et al. Common Mechanisms of Dyspnea in Chronic Interstitial and Obstructive Lung Disorders. Am J Respir Crit Care Med 2016;193:299-309

11. O’Donnell DE, Webb KA, Neder JA. Lung hyperinflation in COPD: applying physiology to clinical practice. COPD Research and Practice 2015;1:4

12. Kamal AH, Maguire JM, Wheeler JL, et al. Dyspnea review for the palliative care professional: treatment goals and therapeutic options. J Palliat Med 2012;15:106-14

13. Global Strategy for Diagnosis, Management, Prevention of COPD. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD), 2017. http://www.goldcopd.org

14. Celli BR. Predictors of mortality in COPD. Respir Med 2010;104:773-9

15. Kendrick KR, Baxi SC, Smith RM. Usefulness of the modified 0-10 Borg scale in assessing the degree of dyspnea in patients with COPD and asthma. J Emerg Nurs 2000;26:216-22

16. Li HL, He XL, Liang BM, et al. Anxiety but not depression symptoms are associated with greater perceived dyspnea in asthma during bronchoconstriction. Allergy Asthma Proc 2015;36:447-57

17. Lammers N, van Hoesel MHT, van der Kamp M, et al. The Visual Analog Scale detects exercise-induced bronchoconstriction in children with asthma. J Asthma 2019;4:1-7

18. Johnson MJ, Close L, Gillon SC, et al. Use of the modified Borg scale and numerical rating scale to measure chronic breathlessness: a pooled data analysis. Eur Respir J 2016;47:1861-4

19. Mahler DA, O’Donnell DE. Recent advances in dyspnea. Chest 2015;147:232-41

20. Khirani S, Polese G, Morlini G, et al. Pathophisiology of airflow limitation In COPD. In: Cazzola M, Celli B, Dahl R, et al (eds.). Therapeutic strategies in COPD. Atlas Medical Publishing 2005:27-46.

21. Kessler R, Partridge MR, Miravitlles M, et al. Symptom variability in patients with severe COPD: a pan-European cross-sectional study. Eur Respir J 2011;37:264-72

22. Kuan WS, Craig S, Kelly AM, et al. Asthma among adult patients presenting with dyspnea to the emergency department: An observational study. Clin Respir J 2018;12:2117-25

23. Ekici M, Ekici A, Kara T, et al. Perception of dyspnea during exacerbation and histamine-related bronchoconstriction in patients with asthma. Ann Allergy Asthma Immunol 2006;96:707-12

24. Wuyts WA, Wijsenbeek M, Bondue B, et al. Idiopathic pulmonary fibrosis: best practice in monitoring and managing a relentless fibrotic disease. Respiration 2019;99:1-11

25. Forbes D, Shahan B. Respiratory Conditions: Interstitial Lung Disease. FP Essent 2019;486:33-44

26. Ponikowski P, Voors AA, Anker SD, et al. 2016 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. Kardiol Pol 2016;74:1037-147

27. Pacheco DM, Silveira VD, Thomaz A. Chronic heart failure modifies respiratory mechanics in rats: a randomized controlled trial. J Phys Ther 2016;20:320-7

28. Kee K, Stuart-Andrews C, Ellis MJ, et al. Increased dead space ventilation mediates reduced exercise capacity in systolic heart failure. Am J Respir Crit Care Med 2016;193:1292-300

29. Madu AJ, Ughasoro MD. Anaemia of Chronic Disease: An In-Depth Review. Med Princ Pract 2017;26:1-9

30. Sharma S, Hashmi MF, Badireddy M. Dyspnea on Exertion (DOE). StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2019

31. Toussaint M, Soudon P, Kinnear W. Effect of non-invasive ventilation on respiratory muscle loading and endurance in patients with Duchenne muscular dystrophy. Thorax 2008;63:430-4

32. Mandaliya R, Kulandaivel K, Nowotarski N. A Challenging Diagnosis of Fluctuating Dyspnea: Myasthenia Gravis. J Clin Diagn Res 2015;9(6):OD06-OD08

33. Vogt S, Schreiber S, Kollewe K, et al. Dyspnea in amyotrophic lateral sclerosis: The Dyspnea-ALS-Scale (DALS-15) essentially contributes to the diagnosis of respiratory impairment. Respir Med 2019;154:116-21

34. Estridge R, Iskander M. Understanding Guillain-Barré syndrome. JAAPA 2015;28:19-22

35. O’Donnell DE, Neder JA. The enigma of dyspnoea in COPD: A physiological perspective. Respirology 2020;25(2):134-6

Do góry