Pogłębiona ocena obejmuje następujące obszary:

1. Chód, równowaga – ocena za pomocą dodatkowych testów: podstawowym jest omówiony wyżej TUG, ale można zastosować jeszcze dokładną ocenę równowagi za pomocą testu Short Physical Performance Battery (SPPB) oraz ocenę szybkości chodu. Potencjalna interwencja w tym obszarze obejmuje programy ćwiczeń indywidualnych i grupowych, ćwiczenia równowagi (tai-chi), wytrzymałościowe, wykonywane w domu (z obciążnikami, taśmami), ćwiczenia chodu, gibkości, przemieszczania się
2. Wzrok – badania wykonane przez okulistę powinny być aktualne (1-2 lata wstecz). U osób z wadą wzroku, które wychodzą na zewnątrz, należy zastosować odpowiednie szkła korekcyjne (pacjent powinien mieć okulary „do czytania” i „do chodzenia”)
3. Hipotensja ortostatyczna – dotyczy około 20% osób w wieku ≥60 lat¹⁶. Częstość występowania hipotensji ortostatycznej wśród pacjentów zakładów opiekuńczych i oddziałów geriatrycznych wynosi nawet 50-60%¹⁷. W diagnostyce wskazana jest próba ortostatyczna. U osób starszych istotne może być przeprowadzenie tzw. aktywnego testu ortostatycznego – zgodnie z metodą Schellonga. Polega on na wykonaniu pomiarów ciśnienia tętniczego i tętna wyjściowego w pozycji leżącej (po 10-15 min odpoczynku) oraz w pozycji stojącej po 1, 2 i 3 minucie od przyjęcia przez chorego tej pozycji. Hipotensję ortostatyczną rozpoznaje się wówczas, gdy spadek ciśnienia skurczowego wynosi co najmniej 20 mmHg lub ciśnienia rozkurczowego co najmniej 10 mmHg w czasie 3 pierwszych minut po pionizacji lub też następuje redukcja ciśnienia skurczowego do wartości <90 mmHg (niezależnie od występowania objawów). Warto pamiętać, że hipotensja ortostatyczna wiąże się z istotnym zwiększeniem ryzyka sercowo-naczyniowego i częstości upadków oraz nawet 50% wzrostem względnego ryzyka zgonu z jakiejkolwiek przyczyny¹⁸. W przypadku dodatniego testu należy chorego poinstruować o bezpiecznych sposobach zapobiegania, do których należą:
   • modyfikacja sposobu żywienia – spożywanie częstych i małych posiłków
   • zwiększenie aktywności fizycznej, ponieważ leżenie w łóżku może dodatkowo nasilić hipotensję ortostatyczną; w razie potrzeby należy zalecić unikanie częstych i szybkich zmian pozycji ciała oraz poinstruować pacjenta o sposobie wstawania z łóżka
   • odpowiednie nawodnienie i spożycie sodu, co wpływa na właściwą objętość krwi krążącej. Zaleca się spożywanie 2-2,5 l płynów na dobę, zwiększone spożycie soli zapewnia krótkoterminowe złagodzenie objawów. Należy ocenić ryzyko zwiększonego spożycia wody i sodu u pacjentów ze współistniejącymi chorobami, takimi jak: niewydolność serca, marskość wątroby lub przewlekła choroba nerek
   • noszenie sięgającej do pasa odzieży uciskowej ze stopniowanym uciskiem 30-40 mmHg w celu zmniejszenia gromadzenia się krwi w naczyniach żylnych kończyn dolnych i w krążeniu trzewnym. Doświadczenie uczy, że korzystanie z odzieży uciskowej przez pacjentów jest jednak rzadkie (kłopotliwe ubieranie)
   • wykonanie manewrów fizycznych przeciwdziałających obniżaniu ciśnienia tętniczego, takich jak krzyżowanie nóg lub kucanie
4. Przegląd i ocena stosowanych leków – należy krytycznie przyjrzeć się włączonej u pacjenta farmakoterapii, szczególnie pod kątem wskazań do przyjmowania leków, oraz ocenić korzyści i ryzyko wynikające ze stosowania leków wpływających na centralny układ nerwowy. Należy podjąć próbę eliminacji lub przynajmniej zmniejszenia dawki leków uspokajających i nasennych. Warto zwrócić uwagę na godziny przyjmowania leków (jeżeli pacjent bierze kilka leków obniżających ciśnienie rano i efektem jest hipotensja w ciągu dnia, to można przesunąć stosowanie części leków na wieczór lub zmodyfikować ich dawkę)
5. Analiza otoczenia – warto porozmawiać z pacjentem i opiekunem na temat zagrożeń w środowisku domowym. Wiele zmian (patrz tabela 4: „Arkusz działań: zapobieganie upadkom u osób starszych – wskazówki dla opiekunów”, którą można wykorzystywać w codziennej praktyce) może przynieść efekty w postaci redukcji liczby i konsekwencji upadków 
6. Ocena występowania depresji i ewaluacja funkcji poznawczych. W tym celu posługujemy się odpowiednimi skalami (Geriatric Depression Scale [GDS], Mini Mental State Examination [MMSE], Clock Drawing Test [CDT]). Na podstawie wyników należy wdrożyć przede wszystkim postępowanie niefarmakologiczne, a leki w razie potrzeby. W badaniach nie wykazano wpływu stosowania leków prokognitywnych¹⁹ na zmniejszenie liczby upadków, a lek przeciwdepresyjny – duloksetyna – może nawet ją zwiększać²⁰.
7. Diagnostyka i leczenie osteoporozy stanowią istotny element redukcji ryzyka złamań w wyniku upadku.

Podsumowanie

Przybywa osób w wieku senioralnym zarówno w Polsce, jak i na świecie. Częstość upadków jest bezpośrednio związana z wiekiem, więc w najbliższym czasie możemy oczekiwać wzrostu skali zjawiska upadków u osób starszych. Warto działać proaktywnie i przede wszystkim pytać seniorów o upadki w ciągu ostatniego roku. Należy też wykonać prosty test TUG i wdrożyć strategie profilaktyczne, które powinny obejmować przede wszystkim: rekomendację ćwiczeń równowagi i wytrzymałościowych, korektę wzroku, krytyczny przegląd stosowanych leków, ocenę hipotensji ortostatycznej oraz interwencję w najbliższym otoczeniu środowiskowym seniora.