Co należy wiedzieć o udarze żylnym?
Tabela 8. Przyczyny udaru żylnego i zakrzepicy zatok żylnych mózgu
Udar żylny i zakrzepica zatok żylnych mózgu jest rzadką, ale poważną chorobą, która często sprawia trudności diagnostyczne z powodu różnorodności i nieswoistości objawów klinicznych. O diagnozie decyduje badanie obrazowe, dlatego choroba często jest rozpoznawana z opóźnieniem, co wiąże się z opóźnieniem wdrożenia właściwego leczenia. Do udaru żylnego dochodzi z powodu krytycznego wzrostu ciśnienia żylnego, skutkującego zaburzeniami perfuzji oraz hipoksją i/lub uszkodzeniem bariery krew–mózg, wynaczynieniem, a także krwotokiem żylnym. Udar żylny odpowiada za 0,5-1% wszystkich udarów, szczyt zachorowalności przypada między 20 a 40 r.ż., częściej chorują kobiety. Przyczyną są głównie stany prozakrzepowe (tab. 8).
Tabela 9. Objawy sugerujące zakrzepicę zatok żylnych mózgowia u chorego z bólem głowy
Tabela 10. Udar mózgu – co należy zapamiętać?
Obraz kliniczny zależy od lokalizacji, czasu narastania i ciężkości zakrzepicy. Najczęstszymi objawami są: ostro narastające lub podostre i uporczywe bóle głowy (80-90%), obrzęk tarcz nerwów wzrokowych i zaburzenia widzenia (30-70%), objawy ogniskowe, w tym uszkodzenia innych nerwów czaszkowych (III-XI) (40-50%), napady padaczkowe (35-50%), encefalopatia (20-30%) (tab. 9).
Rozpoznanie ustala się na podstawie obrazu radiologicznego. Zmiany w tomogramie są niecharakterystyczne, około 50% chorych ma zmiany ogniskowe (nieregularne ogniska krwotoczne i/lub krew w przestrzeni podpajęczej, i/lub obszary hipodensyjne/niedokrwienne, zwykle otoczone obrzękiem i niekorespondujące z unaczynieniem tętniczym), u 30% stwierdza się hiperdensyjny obszar w rzucie zatoki (cord sign) widoczny przez 1-2 tygodnie. Rozstrzygające jest badanie wenografii TK lub MR, wykazujące brak przepływu w odpowiedzialnej zatoce. Należy pamiętać, że oznaczenie stężenia dimerów D pełni wyłącznie funkcję pomocniczą, nieprawidłowy wynik potwierdza rozpoznanie, jednak negatywny nie wyklucza zakrzepicy (jest fałszywie ujemny w 25% przypadków).
Leczenie opiera się na jak najwcześniejszym włączeniu leczenia antykoagulacyjnego za pomocą heparyny drobnocząsteczkowej w dawce terapeutycznej (niezależnie od obecności ognisk krwotocznych). Po 10-14 dniach przechodzi się na leczenie doustnymi antykoagulantami, które zwykle stosuje się 3-6 miesięcy w przypadku odwracalnej przyczyny zakrzepicy lub bezterminowo w razie wykazanego stanu prozakrzepowego14,15.
Podsumowanie
Choroby naczyniowe mózgu stanowią poważny problem zdrowotny i społeczny. Nierozpoznane bądź zbagatelizowane prowadzą do ciężkiego inwalidztwa oraz nieodwracalnego obciążenia społecznego. Do przeprowadzenia pacjenta przez proces diagnostyczno-terapeutyczny, wraz z podjęciem klinicznie uzasadnionych decyzji, konieczna jest współpraca pracowników ochrony zdrowia wszystkich specjalności, a bezbłędna wymiana informacji jest kluczowa.
Mnogość możliwości diagnostycznych, w tym przede wszystkim badań obrazowych, i technik leczenia (zarówno zabiegowego, jak i farmakologicznego) nie zmienia jednej podstawowej rzeczy – udar mózgu wymaga zdecydowanych działań i społecznej świadomości istnienia problemu. Kluczowe kwestie, które należy zapamiętać, zawarto w tabeli 10.