Otalgię wtórną może powodować również choroba refluksowa przełyku. Do jej laryngologicznych manifestacji należą: kaszel, chrypka, wzmożona suchość błony śluzowej jamy ustnej, gardła i krtani, ból gardła, uczucie przeszkody i ból w rzucie puszki krtani, nasilone spływanie po tylnej ścianie gardła i właśnie ból ucha. Zwykle modyfikacja diety i stylu życia i/lub empiryczne włączenie leczenia przeciwrefluksowego przynoszą istotną poprawę.
Z uwagi na to, że nerw błędny zaopatruje przywspółczulnie wszystkie narządy klatki piersiowej (tchawicę, oskrzela, opłucną, splot aortalny, przełyk, serce, osierdzie) i jamy brzusznej (żołądek oraz, za pośrednictwem splotu trzewnego, trzustkę, śledzionę, wątrobę, jelito cienkie, początkowy odcinek jelita grubego, nerki i nadnercza), patologie ich dotyczące również mogą przebiegać z bólem ucha. Choć są to sytuacje wyjątkowo rzadkie, w niejasnych przypadkach warto pogłębić diagnostykę o te okolice1,11,14-15,17-19.
Szyjnopochodny ból ucha
Patologie odcinka szyjnego kręgosłupa (zmiany zapalne/zwyrodnieniowe) i wzmożone napięcie mięśni szyi lub karku także mogą powodować ból ucha. Najczęściej jest on tępy, bywa kłujący, nasila go ruch szyją, nierzadko współwystępuje z zawrotami głowy i/lub szumami usznymi, co może wskazywać na otalgię pierwotną, utrudniając rozpoznanie1,15.
Podsumowanie
Ból ucha może być związany z patologią ucha (otalgia pierwotna), nierzadko jednak, zwłaszcza u osób dorosłych, ma źródło zlokalizowane poza uchem (otalgia wtórna). Jego diagnostyka opiera się na wywiadzie i badaniu przedmiotowym, które zwykle pozwalają na ustalenie właściwego rozpoznania. W przypadkach otalgii pierwotnej wśród najczęściej wykorzystywanych badań uzupełniających znajdują się badania laboratoryjne (morfologia z rozmazem, CRP, glikemia) oraz mikrobiologiczne (wymaz), rzadziej tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości (HRCT – high resolution computed tomography) kości skroniowych lub rezonans magnetyczny głowy oraz histopatologia. Otalgia wtórna w pierwszej kolejności wymaga oceny jamy ustnej, uzębienia, stawów skroniowo-żuchwowych oraz gardła środkowego, w kolejnym etapie (chyba że objawy towarzyszące bezpośrednio wskazują na źródło bólu) gardła dolnego i krtani oraz części nosowej gardła. Jeżeli w badaniu otorynolaryngologicznym nie stwierdza się odchyleń, diagnostykę należy pogłębić o konsultacje innych specjalistów. Na ustalenie ich hierarchii pozwala wnikliwy wywiad.
Ból ucha może być rewelatorem poważnych chorób, w tym nowotworów, zawsze zatem jeśli utrzymuje się pomimo włączonego leczenia, należy traktować go jako objaw alarmowy!