Zaburzenia mowy

Hipofonia i dyzartria po zabiegu DBS-STN występują z częstością 4-17%, a po DBS-VIM – 5-25%.^14,18,20 Najważniejszą przyczyną tych zaburzeń jest stymulacja torebki wewnętrznej.

W przypadku pogorszenia dyzartrii po zabiegu DBS należy przeprowadzić ocenę logopedyczną w stanie MedOFF StimOFF i MedOFFStimON. Pogorszenie mowy po włączeniu stymulatora (MedOFFStimON) wskazuje na działanie niepożądane stymulacji. Należy wówczas zmniejszyć amplitudę lub zastosować ustawienie bipolarne. Jeśli włączenie stymulatora (MedOFFStimON) nie powoduje zmiany w zakresie dyzartrii – stymulacja może być suboptymalna lub redukcja dawki L-dopy po zabiegu jest zbyt duża. Zwiększenie dawki L-dopy w StimON daje z reguły poprawę funkcji mowy.¹⁴

Na niewłaściwe położenie elektrody może wskazywać wąskie okno terapeutyczne między redukcją objawów ruchowych a pojawieniem się dyzartrii. Elektroda umieszczona jest wtedy zbyt bocznie, co powoduje stymulację szlaków korowo-opuszkowych. Konieczne jest wykonanie badania obrazowego i rozważenie zmiany położenia elektrody.¹⁴

Skurcze mięśni

Połowicze toniczne skurcze mięśni, obecne często już w trakcie monitorowania śródoperacyjnego, są wynikiem stymulacji torebki wewnętrznej i biegnących w niej dróg korowo-rdzeniowych. Najbardziej wyrażone są w obrębie twarzy i kończyny górnej po stronie przeciwnej do stymulowanej części mózgu. Nie podlegają one habituacji i wskazują na konieczność zmniejszenia amplitudy lub zastosowanie ustawienia bipolarnego.

Gdy skurcze mięśni utrzymują się, a okno terapeutyczne jest wąskie, należy ponownie ocenić położenie elektrody i ewentualnie rozważyć jej repozycję.¹⁴

Parestezje

Przemijające mrowienia i drętwienia kończyn po stronie przeciwnej do stymulacji zwykle pojawiają się przy włączaniu lub wyłączaniu stymulatora DBS albo po zwiększaniu amplitudy prądu. Podlegają szybkiej habituacji i ustępują w ciągu kilku sekund.^13,14 Związane są z pobudzeniem przyśrodkowych włókien soczewkowych biegnących do STN szlakami tylno-brzusznymi. Podobne parestezje w tych samych sytuacjach pojawiają się po zabiegu DBS-VIM. W 10% przypadków są jednak przetrwałe, co wskazuje na stałe pobudzenie włókien soczewkowych. Po zabiegach DBS-GPi parestezje są bardzo rzadkie.

Jak wspomniano, w większości przypadków parestezje ustępują samoistnie i tylko wyjątkowo są powodem konieczności modyfikacji parametrów stymulacji, a w ostateczności zmiany położenia elektrody.¹⁴

Zaburzenia gałkoruchowe

Zaburzenia ruchomości gałek ocznych są jednym z częściej obserwowanych objawów niepożądanych stymulacji. Możliwe jest występowanie podwójnego widzenia lub skojarzonego zbaczania gałek ocznych. Zbaczanie ipsilateralnej gałki ocznej wynika ze stymulacji włókien nerwu okoruchowego i sugeruje zbyt przyśrodkowe umiejscowienie elektrody.

Postępowanie w przypadku zaburzeń widzenia polega na zmniejszeniu amplitudy prądu, zmianie kontaktu lub zastosowaniu ustawienia bipolarnego. Przy utrzymujących się objawach do rozważenia pozostaje zmiana położenia elektrody.^14,15

Jednym z rzadziej obserwowanych objawów po DBS jest apraksja otwierania powiek.¹⁸ Jej przyczyna jest nieznana, a pojawić się może już przy niskiej amplitudzie. Modyfikacja ustawienia parametrów stymulatora jest zwykle nieskuteczna. Korzyść może przynieść leczenie toksyną botulinową, jak w przypadku kurczu powiek.^14,15

Zakażenia i erozje skórne

Zakażeniom w okresie okołooperacyjnym zapobiega właściwa higiena rany i stosowanie antybiotykoterapii. Natomiast jałowa atrofia i erozja skóry nad implantem jest rzadkim i zwykle późnym powikłaniem zabiegu.¹⁸ Jej przyczyna jest nieznana, ale sugeruje się reakcję skóry na umieszczone ciało obce. Wytworzone przez zakażenie lub erozje przetoki skórne i odsłonięcie systemu DBS wymagają zawsze natychmiastowego skierowania pacjenta na oddział neurochirurgiczny w celu opracowania rany i wdrożenia antybiotykoterapii, a w niektórych przypadkach nawet usunięcia całości lub części stymulatora. Po wygojeniu rany możliwe jest ponowne wszczepienie systemu DBS.¹⁸

Zaburzenia poznawcze i zachowania

Problemy neurobehawioralne pojawiają się częściej po DBS-STN niż DBS-GPi. W okresie około- i pooperacyjnym może wystąpić przemijające splątanie (1-36%), hipomania (4-15%), depresja (1,5%-25%) czy apatia (12%).¹⁴ Zaburzenia funkcji poznawczych stwierdzane w długoterminowej obserwacji wydają się jednak elementem naturalnego przebiegu choroby, ponieważ otępienie występuje aż u 30% pacjentów z chorobą Parkinsona.^14,21

Zaburzenia fluencji słownej i funkcji wykonawczych są jedynymi zaburzeniami związanymi z DBS-STN.^14,22 U wszystkich chorych po DBS zaleca się ścisłe monitorowanie neuropsychologiczne, a także szczegółowe różnicowanie roli farmakoterapii, stymulacji lub choroby podstawowej w pojawieniu się objawów behawioralnych.¹⁴