Łagodny kaszlowy ból głowy

Łagodny kaszlowy ból głowy (benign exertional headache) jest obustronny, występuje nagle przy kaszlu, kichaniu lub innej czynności związanej z wykonywaniem próby Valsalvy. Ból umiejscawia się na szczycie głowy, w okolicy potylicznej, czołowej lub skroniowej. Może promieniować do nasady nosa. Trwa krócej niż minutę, ale ból tępy może się utrzymywać kilka godzin. Z reguły nie towarzyszą mu żadne objawy autonomiczne. Występuje u obu płci, choć nieco częściej u mężczyzn i osób po 40 r.ż. Może współwystępować z migreną (jednocześnie należy pamiętać, że kaszel nasila dolegliwości migrenowe).^4,16,19,20

Łagodny wysiłkowy ból głowy

Łagodny wysiłkowy ból głowy (benign cough headache) jest spowodowany wysiłkiem różnego rodzaju, ma charakter pulsujący i trwa od 5 min do 24 h, czyli kryterium czasowe dla migreny może być spełnione. Zlokalizowany jest w okolicy czołowej lub potylicznej, czasami jednostronnie. Najczęściej dotyczy młodych mężczyzn, po kilku latach trwania dolegliwości dochodzi do utrwalonej remisji, może współistnieć z migreną.²¹

W diagnostyce różnicowej konieczne jest wykluczenie guza mózgu, zwłaszcza zlokalizowanego w tylnej jamie czaszki, krwotoku mózgowego, malformacji naczyniowych i rozpoczynającego się wodogłowia. Ból głowy w trakcie wysiłku fizycznego może pojawiać się w wadach rozwojowych związanych ze złączem czaszkowo-kręgowym.

Ból głowy związany z uciskiem z zewnątrz

Ból głowy związany z uciskiem z zewnątrz (dawniej określany jako swim-goggle headache) jest bólem ciągłym, łączącym się bezpośrednio z uciskiem na czoło lub owłosioną skórę głowy. Umiejscawia się w strefie działania ucisku. Podstawowe kryterium rozpoznania to całkowite ustąpienie dolegliwości po usunięciu ucisku i nawrót bólu po ponownym zadziałaniu bodźca uciskowego. Co istotne, zarówno sam ucisk, jak i ten rodzaj bólu głowy mogą być czynnikami wyzwalającymi napad migreny.²²

Monetowy ból głowy

Monetowy ból głowy²³ (nummular headache, dawniej: coin-shaped cephalgia) to ból o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu, umiejscowiony w rejonie unerwienia przez zakończenia nerwu trójdzielnego, głównie jego pierwszej gałęzi. Lokalizacja tego bólu obejmuje owalny obszar o kształcie monety, typowo o średnicy 2-6 cm. Ból trwa od kilku sekund i narasta w czasie 10 min do 2 h, z okresami remisji trwającymi tygodnie lub miesiące – w tym czasie w obszarze bólu mogą występować zaburzenia czucia lub dyskomfort. Po tygodniach lub miesiącach remisji ból ponownie pojawia się w tej okolicy. Monetowy ból głowy nie jest znany nawet neurologom, dlatego często bywa błędnie rozpoznawany jako migrena.

Objawowe bóle głowy⁴

Bóle głowy w malformacjach naczyniowych

Malformacje naczyniowe nie są rzadkie i w ich przebiegu może występować ból głowy z częstością nieokreśloną precyzyjnie w literaturze. Ból głowy bywa objawem – często jedynym, pojawiającym się połowiczo, napadowo i jednostronnie – niepękniętych tętniaków naczyń mózgu, malformacji tętniczo-żylnych czy naczyniaka jamistego. Mogą one przypominać napad migreny, gdyż często towarzyszą im nudności i wymioty. Wybitna jednostronność napadów migreny powinna budzić wątpliwości co do rozpoznania choroby samoistnej. Jeśli tętniak znajduje się w tętnicy łączącej tylnej lub szyjnej wewnętrznej w obrębie zatoki jamistej, to poza bólem głowy może wywoływać ucisk na nerwy gałkoruchowe (III i IV) oraz niedowład mięśni unerwionych przez te nerwy. Często występują napady padaczkowe i ogniskowe objawy neurologiczne, które ułatwiają rozpoznanie innej przyczyny niż napad migreny. W takim przypadku należy wykonać badanie neuroobrazowe z opcją angiograficzną.

Rozwarstwienie tętnicy szyjnej wewnętrznej

Ból głowy w przebiegu rozwarstwienia tętnicy szyjnej wewnętrznej jest najczęściej bólem połowiczym, promieniującym od szyi do twarzy. Może wystąpić nagle po kolizji komunikacyjnej z ruchem szyi i głowy typu odgięciowego lub uciskiem z pociągnięciem pasów bezpieczeństwa przebiegających w okolicy szyi. Często dotyczy osób z chorobami tkanki łącznej. Lokalizacja bólu bywa zmienna, ale może też imitować napad migreny. Ból połowiczy trwa jednak o wiele dłużej: do 3 tygodni. Powikłaniem rozwarstwienia tętnicy szyjnej może być półkulowy udar niedokrwienny. Zdarza się, że bólowi głowy towarzyszą objawy autonomiczne podobne do występujących w czasie napadu migreny.^24,25

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic

Jest to układowa choroba naczyń tętniczych. U większości chorych proces patologiczny obejmuje tętnicę skroniową, dlatego choroba bywa nazywana zapaleniem tętnicy skroniowej. Częstość występowania olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic zależy od wieku: najczęściej chorują osoby starsze, co nie jest typowe dla migreny. Główny objaw to ból głowy, początkowo kłujący, później ciągły, a jego lokalizacja jest albo połowicza (imitująca napad migreny), albo uogólniona. U większości chorych ból występuje po jednej stronie, promieniuje do przodu twarzy i żuchwy, zajmując połowę twarzy. Nasila się w godzinach nocnych. Tętnica skroniowa jest pogrubiała, powrózkowato napięta, bolesna palpacyjnie. Pacjent skarży się na uogólnione bóle mięśni i stawów, osłabienie, wzmożoną nocną potliwość, brak łaknienia i spadek masy ciała. Rozpoznanie choroby i szybkie podjęcie leczenia są bardzo ważne ze względu na grożące powikłania, mianowicie zajęcie procesem zapalnym innych tętnic: ocznej, środkowej siatkówki, wieńcowych i naczyń mózgowych.

Choroby uszu

Ostre zapalenie ucha środkowego czy wyrostka sutkowatego powoduje ból głowy początkowo w okolicy zajętego ucha. Następnie ból promieniuje do okolicy skroniowej, karku i potylicy i zajmuje najczęściej połowę głowy. Może więc imitować napad migreny, szczególnie jeżeli u chorego wcześniej stwierdzano i rozpoznawano migrenę.

Zapalenie zatok obocznych nosa

Bóle głowy w przebiegu zapalenia zatok są częste i mają charakter tępy, rozpierający, czasami o charakterze dyskomfortu. Pojawiają się w godzinach porannych, z towarzyszącym wzrostem temperatury, wydzieliną z nosa i obrzękiem błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Nasilają się przy schylaniu głowy, dźwiganiu, w czasie wykonywania czynności typowych dla próby Valsalvy (przy kaszlu, kichaniu, podczas parcia na stolec). Lokalizacyjnie pokrywają się zwykle z zajętą procesem zapalnym zatoką, ale mogą być połowicze, obustronne lub (w przypadku zapalenia zatok czołowych i klinowej) rzutować się na okolicę potyliczną. Ostre zapalenie zatok obocznych nosa raczej nie jest mylone z migreną, ale przewlekłe może imitować napady migreny, szczególnie jeżeli bóle przebiegają napadowo.