• fentanyl i jego pochodne, takie jak karfentanyl, α-metylofentanyl
• inne związki, np. U-47700.

Ich toksyczność polega na działaniu depresyjnym na OUN, co prowadzi do: niewydolności oddechowej, zaburzeń świadomości, obniżenia ciśnienia tętniczego, nudności i wymiotów, zatrzymania moczu, hipotermii. Mogą być sprzedawane jako inne substancje, dodawane do innych dopalaczy bez poinformowania o tym użytkownika, co stanowi poważne ryzyko przypadkowego śmiertelnego przedawkowania. Istotna jest konieczność podawania zwiększonych dawek naloksonu w przypadku wystąpienia depresji oddechowej, co prawdopodobnie związane jest z hamowaniem przez te związki przechodzenia naloksonu przez barierę krew–mózg. Nieznane są czasy półtrwania większości syntetycznych opioidów, jednak prawdopodobnie są one zdecydowanie dłuższe niż w przypadku morfiny. Związki z tej grupy mogą być przez pacjentów uzyskiwane z klasycznych systemów transdermalnych poprzez wyekstrahowanie, żucie czy podgrzewanie plastrów w celu wdychania oparów.

Nowe pochodne benzodiazepin

Nowe pochodne benzodiazepin obejmują grupę substancji o podobnej budowie do klasycznych benzodiazepin (np. flubromazepam), ich naturalne metabolity (np. fonazepam, nifoxipam) oraz związki będące różnymi modyfikacjami o nieco odmiennej budowie od związków klasycznych (np. etizolam, metizolam). Ich cechą charakterystyczną jest działanie agonistyczne na receptor GABA_A, wobec czego związki te działają przeciwlękowo, uspokajająco, sedatywnie, przeciwdrgawkowo i rozluźniająco na mięśnie poprzecznie prążkowane.

Najczęściej występują w formie tabletek, proszku, kapsułek, również pod postacią płynu i nasączonych nim bibułek. Stosowane regularnie kumulują się w tkankach, co może spowodować długie utrzymywanie się objawów przy przedawkowaniu. Działanie toksyczne polega na: depresji układu oddechowego, śpiączce, zamglonym widzeniu, bełkotliwej mowie, utracie koordynacji ruchów. Prawdopodobnie możliwe jest odwrócenie ich działania przez zastosowanie flumazenilu.

Leczenie

Pobudzenie psychoruchowe

Pobudzenie psychoruchowe należy traktować jak stan zagrożenia zdrowia i życia z uwagi na ryzyko wtórnych urazów oraz możliwe powikłania, takie jak: rabdomioliza z wtórną niewydolnością nerek, zaburzenia metaboliczne, hipertermia i obrzęk mózgu. W trakcie sedacji u pacjenta należy monitorować parametry życiowe, ponieważ może on wymagać intubacji dotchawiczej i wentylacji respiratorem. Bardzo często pacjenci wymagają większych dawek niż w przypadku osób poddanych sedacji z innych wskazań. W przypadku lżej zatrutych wystarczy kilkunastogodzinna sedacja za pomocą 1 lub 2 leków, w niektórych przypadkach konieczna jest 2-3-dniowa sedacja z zastosowaniem kilku leków sedatywnych (bardzo często w związku z nałożeniem rozwijającego się zespołu abstynencyjnego spowodowanego nadużywaniem alkoholu).

W leczeniu pobudzenia psychoruchowego stosuje się:

• benzodiazepiny będące lekami pierwszego rzutu. Najczęściej stosowany jest krótko działający midazolam w bolusie (5-30 mg) oraz we wlewie ciągłym (5-30 mg/h); rzadziej stosuje się długo działający diazepam
• propofol – lek krótko działający stosowany w bolusach (20-50 mg), czasem powtarzanych kilkakrotnie, lub we wlewie ciągłym (30-150 mg/h); stosując ten lek, należy pamiętać o obniżaniu przez niego ciśnienia tętniczego i ryzyku wystąpienia zespołu poprofolowego przy przekroczeniu dawki 4 mg/kg m.c. i stosowaniu przez kilka dni (PRIS – propofol infusion syndrome)
• tiopental – lek podaje się we wlewie dożylnym (50-200 mg/h); należy pamiętać o możliwej kumulacji leku, silniejszym niż przy propofolu działaniu hipotensyjnym i korzystnym działaniu neuroprotekcyjnym
• leki przeciwpsychotyczne – najczęściej stosowane w przypadku objawów wytwórczych i pobudzenia słabo reagującego na inne leki; m.in. chloropromazyna (30-50 mg), haloperydol (2-5 mg) stosowane jednorazowo lub kilka razy w ciągu doby.

Rabdomioliza

Leczenie objawowe rabdomiolizy polega na płynoterapii. Niektóre źródła proponują dodatkowo alkalizację moczu przez dodawanie bikarbonatu sodu do płynów (stosowane są roztwory 1,2% NaHCO₃ – na 500 ml płynu dożylnego dodaje się 4 amp. 8,4% NaHCO₃).

Wysokie ciśnienie tętnicze

Zazwyczaj sedacja jednocześnie działa na wynikające z pobudzenia adrenergicznego wysokie ciśnienie tętnicze. W przypadku utrzymywania się wysokich wartości pomimo sedacji należy rozważyć wlew z nitrogliceryny (dawka początkowa to 0,75-1 ml/h, następnie dawkę dostosowuje się do ciśnienia tętniczego pacjenta).

Hipertermia

Leczenie hipertermii polega na sedacji pacjenta, a w razie potrzeby również na chłodzeniu zewnętrznym (zimne okłady nad dużymi naczyniami, np. udowymi i szyjnymi). Hipertermia u pacjentów po zażyciu dopalaczy nie wynika z przestawienia ośrodka termoregulacji, ale z nadprodukcji ciepła, wobec czego powszechnie stosowane leki przeciwgorączkowe będą nieskuteczne.

Podsumowanie

W każdym przypadku ciężkiego stanu pacjenta zatrutego NSP należy skonsultować się z toksykologiem klinicznym.

Rynek nowych substancji psychoaktywnych bardzo dynamicznie się zmienia. Produkowane są nowe substancje, eksperymentuje się z połączeniami znanych dopalaczy w jednym produkcie, dodawane są inne substancje mające poprawić doznania użytkowników. To wszystko powoduje stałą potrzebę raportowania zatruć dopalaczami i publikowania opisów przypadków klinicznych pozwalających dowiedzieć się więcej na temat możliwych działań tych związków.