Skórzak

Skórzak rozwija się przede wszystkim w dzieciństwie w dolnoskroniowym kwadrancie rąbka spojówki. Najczęściej występuje jednostronnie. Zazwyczaj jest to zmiana bezobjawowa, może jednak indukować powstanie astygmatyzmu, a w przypadku większych guzów powodować podrażnienie oka wskutek niedomykania powiek.2 Klinicznie przejawia się jako jasna, lita zmiana. W obrazie histologicznym dominuje budowa zbliżona do skóry – gęsta sieć włókien kolagenowych, możliwe gruczoły łojowe i potowe oraz mieszki włosowe. Leczeniem z wyboru jest usunięcie chirurgiczne, jeśli zmiana indukuje astygmatyzm lub zajmuje znaczny obszar rogówki.2

Ektopowy gruczoł łzowy

Ektopowy gruczoł łzowy może występować w oczodole, spojówce lub powiece. W postaci prostej charakteryzuje się prawidłowym utkaniem, a w postaci złożonej może zawierać także fragmenty tkanki mięśniowej, nerwowej, chrzęstnej oraz mieszki włosowe i gruczoły potowe. Klinicznie objawia się jako różowoczerwona zmiana z dobrze wykształconymi i unaczynionymi guzkami. Leczenie polega na wycięciu chirurgicznym, które może być trudne w przypadku głębokiego wrastania w twardówkę i rogówkę.2

Odpryskowiak kostny

Odpryskowiak kostny w obrazie klinicznym może przypominać skórzaka, rzadziej dotyka rąbka rogówki. Histologicznie zawiera dojrzałe zbite struktury kostne otoczone włóknami kolagenowymi. Usunięcie chirurgiczne jest zalecane ze względów kosmetycznych i diagnostycznych.2

Zmiany przerzutowe

Zmiany przerzutowe do spojówki (ryc. 3) stanowią mniej niż 1% wszystkich nowotworów spojówek.

  • Small 6278
  • Small 6014
  • Small 5958

Rycina 3. Chłoniak spojówki typu marginal zone B cell lymphoma prawego oka u 59-letniej kobiety: A, B) stan przed leczeniem; C) stan po radioterapii 4 Gy w 5 frakcjach (20 Gy). Pełna ostrość wzroku do bliży i do dali

Small 5957

Rycina 3. D) Stan po radioterapii (cd.)

Wśród nich 39% to przerzuty raka gruczołu sutkowego, 23% raka płuca, 17% czerniaka skóry i 8% raka krtani.8 Znane są także przypadki pierwszej manifestacji choroby nowotworowej w postaci przerzutów w okolicy oka.62

Wystąpienie przerzutu do spojówki świadczy o zaawansowaniu choroby podstawowej. Należy również zachować szczególną ostrożność w przypadku pojawienia się zmian rozrostowych w okolicy oka u pacjenta z wcześniejszym wywiadem nowotworowym.63 Poza leczeniem choroby podstawowej zaleca się chirurgiczne wycięcie zmian przerzutowych do spojówki ze względów diagnostycznych i kosmetycznych.62

Podsumowanie

Nieubarwione guzy spojówek występują stosunkowo często. Wśród schorzeń z grupy OSSN znajdują się łagodne zmiany rozplemowe, które niewłaściwie leczone charakteryzują się dużym odsetkiem nawrotów, mogą też zagrażać widzeniu. Rozrosty limfoidalne niezależnie od ich etiologii należy leczyć interdyscyplinarnie, w ośrodku o wysokiej referencyjności.

Piśmiennictwo:

1. Okulistyka kliniczna. Kański J. (red.) Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.

2. Choroby rogówki, twardówki i powierzchni oka. Zagórski Z, Naumann GOH, Warson P. (red.) Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008.

3. Pizzarello LD, Jakobiec FA. Bowen’s disease of the conjunctiva: a misomer. W: Jakobiec FA. (red.) Ocular adnexal tumors. Aesculapius, Birmingham, Alabama 1978:553-571.

4. Waring GO III, Roth AM, Ekins MB. Clinical and pathological description of 17 cases of corneal intraepithelial neoplasia. Am J Opthalmol 1984;97:547-559.

5. Lee GA, Hirst LW. Ocular surface squamous neoplasia. Surv Ophthalmol 1995;39:429-450.

6. Basti S, Macsai MS. Ocular surface squamous neoplasia: A review. Cornea 2003 October;22(7):687-704.

7. Alves LF, Fernandes BF, Burnier JV, et al. Incidence of epithelial lesions of the conjunctiva in a review of 12,102 specimens in Canada (Quebec). Arq Bras Oftalmol 2011 Jan-Feb;74(1):21-23.

8. Shields CL, Demirci H, Karatza E, Shields JA. Clinical survey of 1643 melanocytic and nonmelanocytic conjunctival tumors. Ophthalmology 2004 September;111(9):1747-1754.

9. Lee GA, Williams G, Hirst LW, et al. Risk factors in the development of ocular surface epithelial dysplasia. Ophthalmology 1994;101:360-364.

10. Newton R, Ferlay J, Reeves G, et al. Effect of ambient solar ultraviolet radiation on incidence of squamous-cell carcinoma of the eye. Lancet 1996 May;347(9013):1450-1451.

11. Sjö NC, von Buchwald C, Cassonnet P, et al. Human papillomavirus in normal conjunctival tissue and in conjunctival papilloma: types and frequencies in a large series. Br J Ophthalmol 2007;91(8):1014-1015.

12. Saegusa M, Takano Y, Hashimura M, et al. HPV type 16 in conjunctival and junctional papilloma, dysplasia, and squamous cell carcinoma. J Clin Pathol 1995;48(12):1106-1110.

13. Karcioglu ZA, Issa TM. Human papilloma virus in neoplastic and non-neoplastic conditions of the external eye. Br J Ophthalmol 1997;81:595-598.

14. Ateenyi-Agaba C, Weiderpass E, Smet A, et al. Epidermodysplasia verruciformis human papillomavirus types and carcinoma of the conjunctiva: a pilot study. Br J Cancer 2004;90:1777-1779.

15. McDonnell JM, McDonnell PJ, Sun YY. Human papillomavirus DNA in tissues and ocular surface swabs of patients with conjunctival epithelial neoplasia. Invest Ophthalmol Vis Sci 1992;33:184-189.

16. Newton R, Ziegler J, Ateenyi-Agaba C, et al. The epidemiology of conjunctival squamous cell carcinoma in Uganda. British Journal of Cancer 2002;87(3):301-308.

17. Waddell KM, Lewallen S, Lucas SB, et al. Carcinoma of the conjunctiva and HIV infection in Uganda and Malawi. Br J Ophthalmol 1996;80:503-508.

18. Nkomazana O, Tshitswana D. Ocular complications of HIV infection in sub-Sahara Africa. Curr HIV/AIDS Rep 2008;5:120-125.

19. Kieval JZ, Karp CL, Shousha MA. Ultra-high resolution optical coherence tomography for differentiation of ocular surface squamous neoplasia and pterygia. Ophthalmology 2012 March;119(3):481-486.

20. Shousha MA, Karp CL, Canto AP. Diagnosis of ocular surface lesions using ultra-high-resolution optical coherence tomography. Ophthalmology 2013 May;120(5):883-891.

21. Romero IL, Barros J de N, Martins MC, Ballalai PL. The use of 1% toluidine blue eye drops in the diagnosis of ocular surface squamous neoplasia. Cornea 2013 January;32(1):36-39.

22. Shields JA, Shields CL, De Potter P. Surgical management of conjunctival tumors. The 1994 Lynn B. McMahan Lecture. Arch Ophthalmol 1997;115:808-815.

23. Tabin G, Levin S, Snibson G, et al. Late recurrences and the necessity for long-term follow-up in corneal and conjunctival intraepithelial neoplasia. Ophthalmology 1997;104:485-492.

24. Shields CL, Shields JA. Tumors of the conjunctiva and cornea. Surv Ophthalmol 2004;49:3-24.

25. Schechter BA, Rand WJ, Velazquez GE, et al. Treatment of conjunctival papillomata with topical interferon alfa-2b. American Journal of Ophthalmology 2002 August;134(2):268-270.

26. Falco LA, Gruosso PJ, Skolnick K, Bejar L. Topical interferon alpha 2 beta therapy in the management of conjunctival papilloma. Optometry – Journal of the American Optometric Association 2007 April;78(4):162-166.

27. Yuen HK, Yeung EF, Chan NR, et al. The use of postoperative topical mitomycin C in the treatment of recurrent conjunctival papilloma. Cornea 2002 November;21(8):838-839.

28. Hawkins AS, Yu J, Hamming NA, Rubenstein JB. Treatment of recurrent conjunctival papillomatosis with mitomycin C. Am J Ophthalmol 1999 Nov;128(5):638-640.

29. Saornil MA, Becerra E, Méndez MC, Blanco G. Conjunctival tumors. Arch Soc Esp Oftalmol 2009;84:7-22.

30. Erie JC, Campbell RJ, Liesegang TJ. Conjunctival and corneal intraepithelial neoplasia. Ophthalmology 1986;93:176-183.

31. Tabin G, Levin S, Snibson G, et al. Late recurrences and the necessity for long-term follow-up in corneal and conjunctival intraepithelial neoplasia. Ophthalmology 1997;104:485-492.

32. Krilis M, Tsang H, Coroneo M. Treatment of conjunctival and corneal epithelial neoplasia with retinoic acid and topical interferon alfa-2b: long-term follow-up. Ophthalmology 2012 Oct;119(10):1969-73. (doi: 10.1016/j.ophtha.2012.03.045). Epub 2012 Jun 14.

33. Siganos CS, Kozobolis VP, Christodoulakis EV. The intraoperative use of mitomycin C in excision of ocular surface neoplasia with or without limbal autograft transplantation. Cornea 2002;21:12-16.

34. Lee JH, Kim YH, Kim MS, Kim EC. The effect of surgical wide excision and amniotic membrane transplantation with adjuvant topical mitomycin C treatment in recurrent conjunctival – corneal intraepithelial neoplasia seminars in ophthalmology. Ahead of print: pages 1-4. (doi: 10.3109/08820538.2013.810280).

35. Shields CL, Shields JA. Tumors of the conjunctiva and cornea. Survey of Ophthalmology 2004 January-February;49(1):3-24.

36. Shields JA, Shields CL. Tumors and pseudotumors of the conjunctiva. W: Shields JA, Shields CL. (red.) Atlas of eyelid and conjunctival tumors. Lippincott Williams and Wilkins Co, Philadelphia 1999:199-334.

37. Sarici AM, Arvas S, Pazarli H. Combined excision, cryotherapy, and intraoperative mitomycin C (EXCRIM) for localized intraepithelial and squamous cell carcinoma of the conjunctiva. Graefe's Archive for Clinical and Experimental Ophthalmology 2013 September;251(9):2201-2204.

38. Nanji AA, Sayyad FE, Karp CL. Topical chemotherapy for ocular surface squamous neoplasia. Current Opinion in Ophthalmology 2013 July;24(4):336-342.

39. Paul S, Stone DU. Intralesional bevacizumab use for invasive ocular surface squamous neoplasia. J Ocul Pharmacol Ther 2012;28:647-649.

40. Finger PT, Chin KJ. Refractory squamous cell carcinoma of the conjunctiva treated with subconjunctival ranibizumab (Lucentis): a two-year study. Ophthal Plast Reconstr Surg 2012;28:85-89.

41. Pandey K, Singh P, Singh A, Pandy H. Primary sebaceous gland carcinoma of the bulbar conjunctiva without involvement of eye: a clinical dilemma. Oman J Ophthalmol 2011;4(2):3.

42. Ferreri AJ, Ponzoni M, Guidoboni M, et al. Regression of ocular adnexal lymphoma after Chlamydia psittaci-eradicating antibiotic therapy. J Clin Oncol 2005;23:5067-5073.

43. Bavishi A, Ashraf A, Lee L. AIDS-associated Kaposi’s sarcoma of the conjunctiva in a woman. Int J STD AIDS 2012 Mar;23(3):221-222.

44. Shenk Y, Jarosz B, Żarnowski T. Pierwotne manifestacje chłoniaków w oczodole. Klinika Oczna 2009;7-9.

45. Cohen VM, Treatment options for ocular adnexal lymphoma (OAL). Clinical Ophthalmology November 2009;3:689-692.

46. Aronow ME, Portell CA, Rybicki LA, et al. Ocular adnexal lymphoma: assessment of a tumor-node-metastasis staging system. Ophthalmology 2013 Sep;120(9):1915-1919. (doi: 10.1016/j.ophtha.2013.02.003). Epub 2013 May 9.

47. Decaudin D, de Cremoux P, Vincent-Salomon A, et al. Ocular adnexal lymphoma: a review of clinicopathologic features and treatment options. Blood 2006;108:1451-1460.

48. Decaudin D, Dendale R, Lumbroso-Le Roui L. Treatment of mucosa-associated lymphoid tissue-type ocular adnexal lymphoma. Anti-Cancer Drugs 2008;19:673-680.

49. Matsuo T, Yoshino T. Long-term follow-up results of observation or radiation for conjunctival malignant lymphoma. Ophthalmology 2004;111:1233-1237.

50. Tanimoto K, Kaneko A, Suzuki S, et al. Long-term follow-up results of no initial therapy for ocular adnexal MALT lymphoma. Ann Oncol 2006;17:135-140.

51. Uno T, Isobe K, Shikama N, et al. Radiotherapy for extranodal, marginal zone, B-cell lymphoma of mucosa-associated lymphoid tissue originating in the ocular adnexa: A multiinstitutional, retrospective review of 50 patients. Cancer 2003;98:865-871.

52. Zhou P, Ng AK, Silver B, et al. Radiation therapy for orbital lymphoma. J Radiation Oncology Biol Phys 2005;63(3):866-871.

53. Bhatia S, Paulino AC, Buatti JM, et al. Curative radiotherapy for primary orbital lymphoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2002;54:818-823.

54. Cho W-K, Lee S-E, Paik JS, Cho S-G, Yang S-W. Risk potentiality of frontline radiotherapy associated cataract in primary ocular adnexal mucosa-associated lymphoid tissue lymphoma. Korean J Ophthalmol 2013 August;27(4):243-248.

55. Ejima Y, Sasaki R, Okamoto Y, et al. Ocular adnexal mucosa-associated lymphoid tissue lymphoma treated with radiotherapy. Radiother Oncol 2005;78:6-9.

56. Song E-K, Kim S-Y, Kim TM, et al. Efficacy of chemotherapy as a first-line treatment in ocular adnexal extranodal marginal zone B-cell lymphoma. Ann Oncol 2008;19(2):242-246.

57. Sasai K, Yamabe H, Dodo Y, et al. Non-Hodgkin’s lymphoma of the ocular adnexa. Acta Oncol 2001;40:485-490.

58. Savino G, Battendieri R, Balia L, et al. Evaluation of intraorbital injection of rituximab for treatment of primary ocular adnexal lymphoma: a pilot study. Cancer Sci 2011;102:1565-1567.

59. Savino G, Battendieri R, Gari M, et al. Long-term outcomes of primary ocular adnexal lymphoma treatment with intraorbital rituximab injections. Journal of Cancer Research and Clinical Oncology 2013 July;139(7):1251-1255.

60. Rigacci L, Nassi L, Puccioni M, et al. Rituximab and chlorambucil as first-line treatment for low-grade ocular adnexal lymphomas. Ann Hematol 2007;86:565-568.

61. Ferreri AJ, Ponzoni M, Viale E, et al. Association between Helicobacter pylori infection and MALT-type lymphoma of the ocular adnexa: clinical and therapeutic implications. Hematol Oncol 2006;24:33-37.

62. Pompeu ACL, Arap S, Silva MNR, Monteiro DS. Ocular metastasis as first presentation of renal cell carcinoma: report of 2 cases. Clinics [online] 2005;60(1):75-78.

63. Kiratli H, Shields CL, Shields JA, De Potter P. Metastatic tumours to the conjunctiva: report of 10 cases. Br J Ophthalmol 1996 Jan;80(1):5-8.

Zalecane piśmiennictwo:

1. Maltzman W, Czyzyk L. UV irradiation stimulates levels of p53 cellular tumor antigen in nontransformed mouse cells. Mol Cell Biol 1984;4(9):1689-1694.

2. Majewski S, Pniewski T, Goyal-Stec M. Rola wirusów brodawczaka w rozwoju zmian łagodnych i złośliwych okolicy narządów płciowych. Zakażenia 2005;6.

3. Sjö NC, Heegaard S, Prause JU, et al. Human papillomavirus in conjunctival papilloma. Br J Ophthalmol 2001;85:785-787.

4. Nakamura Y, Mashima Y, Kameyama K, et al. Detection of human papillomavirus infection in squamous tumors of the conjunctiva and lacrimal sac by immunohistochemistry, in situ hybridization, and polymerase chain reaction. Br J Ophthalmol 1997;81(4):308-313.

5. McDonnell PJ, McDonnell JM, Kessis T, et al. Detection of human papillomavirus type 6/11 DNA in conjunctival papillomas by in situ hybridization with radioactive probes. Hum Pathol 1987;18(11):1115-1119.

6. Grulich AE, van Leeuwen MT, Falster MO, Vajdic CM. Incidence of cancers in people with HIV/AIDS compared with immunosuppressed transplant recipients: a meta-analysis. Lancet 2007;370:59-67.

7. Lass JH, Foster CS, Grove AS, et al. Interferon-alpha therapy of recurrent conjunctival papillomas. Am J Ophthalmol Mar 15 1987;103(3 Pt 1):294-301.

8. Lam DS, Wong AK, Fan DS, et al. Intraoperative mitomycin C to prevent recurrence of pterygium after excision. Ophthalmology 1998;105:901-904.

9. Kheirkhah A, Mahbod M, Farzbod F, et al. Repeated applications of impression cytology to increase sensitivity for diagnosis of conjunctival intraepithelial neoplasia. Br J Ophthalmol 2012;96:229-233. (doi:10.1136/bjo.2010.201103).

10. Nolan GR, Hirst LW, Bancroft BJ. The cytomorphology of ocular surface squamous neoplasia by using impression cytology. Cancer (Cancer Cytopathol) 2001;93:60-67.

11. Bahrami B, Greenwell T, Muecke JS. Long-term outcomes after adjunctive topical 5-flurouracil or mitomycin C for the treatment of surgically excised localised ocular surface squamous neoplasia. Clin Experiment Ophthalmol 2013 Aug 8. (doi: 10.1111/ceo.12184). [Epub ahead of print].

12. Midena E, Angeli CD, Valenti M, de Belvis V. Treatment of conjunctival squamous cell carcinoma with topical 5-fluorouracil. Br J Ophthalmol 2000 March;84(3):268-272.

13. Coupland SE, White VA, Rootman J, et al. A TNM-based clinical staging system of ocular adnexal lymphomas. Archives of Pathology & Laboratory Medicine 2009 August;133(8):1262-1267.

14. Park SJ, Wee WR, Lee JH, Kim MK. Primary sebaceous carcinoma of the corneoscleral limbus with pagetoid recurrence. Korean J Ophthalmol 2009;23:104-107.

15. Kohanim S, Daniels AB, Huynh N, Chodosh J. Local treatment of Kaposi sarcoma of the conjunctiva. Int Ophthalmol Clin 2011 Fall;51(4):183-192.

Do góry