Dane dostępne w literaturze świadczą o tym, że liczba komórek śródbłonka maleje fizjologicznie wraz z wiekiem pacjenta i co do tego wyniki przeprowadzanych badań są zgodne. Z kolei w przypadku dystrybucji topograficznej komórek śródbłonka rogówki wraz z wiekiem wyniki różnych badań są odmienne i kwestia ta z pewnością wymaga przeprowadzenia dalszych dokładnych analiz.

Zapalenie błony naczyniowej i zapalenie rogówki

Dobrze znany jest fakt, że zmiany na śródbłonku rogówki mogą występować podczas zapalenia błony naczyniowej. Występują one pod postacią osadów rogówkowych, które są złogami komórek na śródbłonku rogówki. Osady najczęściej powstają w środkowej i dolnej części rogówki zgodnie z ruchami konwekcyjnymi cieczy wodnistej w komorze przedniej. Natomiast w zespole Fuchsa osady są rozproszone na powierzchni całego śródbłonka.²

Średniej wielkości osady rogówkowe występują w większości ostrych i przewlekłych typów zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej. Duże osady rogówkowe są zwykle określane mianem sadłowatych (mutton fat) i charakteryzują się tzw. tłustym wyglądem. Są one typowe dla ziarninujących zapaleń błony naczyniowej. Stare osady rogówkowe są wysycone barwnikiem, a jeżeli są duże, mogą przybierać wygląd tzw. matowego szkła.²

Wiele prac i publikacji naukowych opisuje wpływ zapalenia błony naczyniowej oka na gęstość i kształt komórek śródbłonka rogówki.

Pillai i wsp.²⁰ odnotowali znamienną statystycznie różnicę zarówno co do kształtu, jak i gęstości komórek śródbłonka w pobliżu precypitatów śródbłonkowych u pacjentów z zapaleniem błony naczyniowej w porównaniu z okiem zdrowym. Autorzy ci stwierdzili, iż gęstość komórek śródbłonka była mniejsza, a rozmiar komórek większy w pobliżu precypitatów zapalnych w porównaniu z okiem zdrowym. Wysunięto hipotezę, że może być to spowodowane mediatorami zapalnymi działającymi na śródbłonek w niezbadany dotąd sposób.

Także Inomata i wsp.²¹ opisali podobne zmiany śródbłonka rogówki w pobliżu precypitatów zapalnych. Brooks i wsp.²² zaobserwowali pojedyncze i wielokrotne cienie na komórkach śródbłonka u pacjentów z zapaleniem rogówki oraz u pacjentów po urazie gałki ocznej i opisali je jako pęcherze śródbłonkowe. Pęcherze te były różnej wielkości. Używając mikroskopii elektronowej, Brooks wykazał, że większe pęcherze są w istocie wodnymi wakuolami powstałymi między komórkami śródbłonka. Powstanie takich wakuoli jest z kolei czynnikiem upośledzającym sprawne działanie śródbłonka.

Walter i wsp.,²³ badając pacjentów z cytomegalowirusowym zapaleniem rogówki, doszli do wniosku, że zmniejszona gęstość komórek śródbłonka oraz zaobserwowany miejscowo polimegatyzm są związane najprawdopodobniej ze współistniejącym zapaleniem przedniego odcinka błony naczyniowej.

Z kolei Olsen i wsp.²⁴ w badanej grupie 13 chorych na zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej zaobserwowali zmniejszenie gęstości komórek śródbłonka jedynie u 15% badanych, mimo że zwiększona grubość i obrzęk rogówki w ostrej fazie zapalenia występowały u wszystkich chorych.

Wpływ zabiegów okulistycznych

W literaturze odnajdujemy przykłady analizy wpływu różnych zabiegów okulistycznych na stan śródbłonka rogówki, chociaż są to publikacje nieliczne.

Różne procedury chirurgiczne stosowane w okulistyce mają wpływ na gęstość komórek śródbłonka rogówki.

Fakoemulsyfikacja

Obecnie najczęściej wykonywanym na świecie zabiegiem chirurgicznym w okulistyce jest fakoemulsyfikacja. Powstało wiele publikacji i prac naukowych opisujących wpływ fakoemulsyfikacji oraz różnych czynników jej towarzyszących na zmniejszenie gęstości komórek śródbłonka rogówki i zagrożenie dekompensacją rogówki. Kilka z nich zostanie przeze mnie omówionych w dalszej części pracy.^25-28

Witrektomia

Opisano wpływ zabiegu na ubytek liczby komórek śródbłonka i ich morfologię u pacjentów poddanych witrektomii z podaniem oleju silikonowego, którego bierny wyciek i kontakt ze śródbłonkiem powodował uszkodzenie tegoż śródbłonka.^29,30

Chirurgia refrakcyjna

Także chirurgia refrakcyjna niesie za sobą ryzyko zmian morfologicznych komórek śródbłonka, chociaż wywiera minimalny wpływ na zmniejszenie ich gęstości.³¹

Keratoplastyka

Keratoplastyka stwarza ryzyko odrzutu śródbłonkowego, w którym komórki śródbłonka są niszczone przez proces immunologiczny. Z tego powodu może dojść do trwałego obrzęku rogówki i powstania na śródbłonku linijnych osadów (tzw. linia Khodadousta).