Pojawienie się zespołu Tersona jest niekorzystnym czynnikiem prognostycznym. Niektóre z badań donoszą o dochodzącej do 90% śmiertelności pacjentów rozwijających ten zespół.
Ślepota korowa to całkowita utrata widzenia spowodowana uszkodzeniem pól wzrokowych kory potylicznej w warunkach prawidłowej anatomii i fizjologii oka. Ślepota korowa może być wrodzona lub nabyta, w niektórych przypadkach ma charakter przemijający. Najczęściej spowodowana jest niedotlenieniem w wyniku zatoru jednej lub obu tętnic mózgowych tylnych oraz chorobą zakrzepowo-zatorową tętnicy podstawnej mózgu.27 Znane są inne rzadsze przyczyny nabytej ślepoty korowej, do których należą: zatrucie tlenkiem węgla, zatrucie cyklosporyną A, patologie okresu ciąży (rzucawka i stan przedrzucawkowy),28 urazy głowy,29 neuroinfekcje (Mycoplasma pneumoniae).30 Ślepota korowa może mieć charakter jatrogenny – występować jako powikłanie operacji i diagnostyki z użyciem środków kontrastowych oraz manipulacji wewnątrznaczyniowych.
W szczególnych przypadkach chorzy dotknięci ślepotą korową mogą zaprzeczać utracie widzenia i utrzymywać, że odbierają bodźce wzrokowe (zespół Antona-Babińskiego).31 W tej jednostce chorobowej w badaniu okulistycznym nie obserwuje się odchyleń w odruchach źrenic na światło (ośrodki podkorowe).
Migrena to najczęściej jednostronny, złożony, nawracający ból głowy. Ze względu na charakter objawów wyróżnia się migrenę bez aury i migrenę z aurą. Z punktu widzenia okulistycznego istotna jest migrena siatkówkowa i migrena z aurą (oczną). Są to odwracalne zaburzenia widzenia ujawniające się pod postacią mroczków, migotania, kolorowych zygzaków w kształcie fortyfikacji (teichopsje) lub ubytków w polu widzenia, opisywanych jako czarne, szare bądź białe pola o różnym rozmiarze, wykazujące tendencję do odśrodkowego przemieszczania się w polu widzenia. Wymienione objawy są zawsze jednooczne (migrena siatkówkowa), trwają 5-20 min, mogą nawracać kilkakrotnie w ciągu doby i wystąpić razem z migrenowymi bólami głowy. Zazwyczaj dotyczą osób <40 r.ż., niejednokrotnie podlegają remisji, a okresy zdrowia wydłużają się wraz z wiekiem. Etiologia nie jest znana – zakłada się hipoperfuzję w naczyniach siatkówki lub nerwu wzrokowego. W migrenie z aurą, w przeciwieństwie do migreny prostej, miejscem powstawania zaburzeń jest kora mózgowa, w której obserwuje się wtórne zmiany w przepływie krwi przez naczynia krwionośne OUN, a objawy są obuoczne. Rozpoznanie ustala się po wykluczeniu innych jednostek chorobowych związanych z bólem głowy i zaburzeniami widzenia.32,33
Inne rzadkie przyczyny zaburzeń widzenia
W literaturze opisywane są pojedyncze przypadki nagłych przemijających zaburzeń widzenia spowodowanych wadami i odmianami anatomicznymi takimi jak zespół podkradania czy zespół żebra szyjnego. Anomalia ta dotyczy mniej niż 1% populacji, większość przypadków jest asymptomatyczna. Jawny zespół żebra szyjnego w ponad 90% jest neurologiczną manifestacją zespołu otworu górnego klatki piersiowej. Z tego tylko ok. 10% przypadków stanowi tętniczy zespół otworu górnego klatki piersiowej, w którym okluzja tętnicy podobojczykowej oraz zespół podkradania mogą wywoływać AF.34
Opisano także nieliczne przypadki wrodzonych malformacji naczyniowych powodujących epizody AF, mających związek odpowiednio z nietypowymi odgałęzieniami tętnicy podobojczykowej i tętnicy szyjnej wspólnej. Predysponują one do turbulentnego przepływu krwi, przyspieszonego tworzenia się blaszki miażdżycowej i wtórnych zaburzeń widzenia.35
Istnieją też pojedyncze doniesienia o pacjentach, u których rozpoznano wyrośla zwyrodnieniowe kręgów szyjnych powodujące niewydolność tętnic podstawno-kręgowych. Najczęściej obawiały się one krótkimi, trwającymi ok. 1 min epizodami pogorszenia widzenia, zazwyczaj obuocznego, czasem z towarzyszącymi błyskami i/lub niedowidzeniem połowiczym jednoimiennym. Obserwowano inne objawy ogólne, jak zawroty głowy i niepewność podczas chodzenia oraz niedowłady z zaburzeniami czucia. Symptomy tych patologii dotyczyły naprzemiennie obu stron (drop attacks).
Podsumowanie
Zaburzenia widzenia obejmują szeroki wachlarz przyczyn i jednostek chorobowych, których podłożem mogą być choroby układowe. Nagłe zaniewidzenie w każdym przypadku wymaga niezwłocznej konsultacji okulistycznej. Bezbolesny charakter większości zaniewidzeń może opóźniać zgłoszenie się pacjenta na badanie okulistyczne, co z kolei pogarsza rokowanie w zakresie funkcji wzrokowej. Często objawy okulistyczne występują w jednostkach chorobowych z kręgu innych specjalizacji. Dlatego w praktyce sukces diagnostyczno-terapeutyczny może być miarą dobrej współpracy interdyscyplinarnej okulistów w szczególności z neurologami, internistami: reumatologami, diabetologami, kardiologami, a także z chirurgiem szczękowo-twarzowym czy chirurgiem naczyniowym.
Rycina 6. Optyczna koherentna tomografia. Obrzęk plamki w przebiegu zakrzepu żyły środkowej siatkówki. Na fotografii dna oka płomykowate wybroczyny w warstwie włókien nerwowych