• Żółtaczka: u dorosłych zażółcenie twardówki może być widoczne już wtedy, gdy stężenie bilirubiny całkowitej wynosi ok. 2 mg/dl, natomiast u noworodków zażółcenie powłok skórnych,

błon śluzowych i twardówki staje się widoczne przy stężeniu bilirubiny we krwi obwodowej ok. 5-7 mg/dl (ryc. 1)

• Zwiększenie obwodu brzucha wskutek gromadzenia płynu puchlinowego (wodobrzusze), a w rezultacie wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej przepuklina pępkowa (ryc. 2 i 3)

• Obrzęki obwodowe

• Powiększenie wątroby (hepatomegalia) (uwaga – marska wątroba może też być mała, atroficzna, a przez to niewyczuwalna)

• Powiększenie śledziony (splenomegalia) – z powodu przekrwienia w wyniku nadciśnienia wrotnego – może być pierwszym odchyleniem stwierdzonym w badaniu przedmiotowym w przypadku przewlekłej niewydolności wątroby

• Przeczosy: jako wyraz świądu skóry, który może wyprzedzać wystąpienie innych objawów, np. żółtaczki, nawet o wiele miesięcy, typowy zwłaszcza dla postaci cholestatycznych chorób wątroby

• Pajączki naczyniowe: poszerzenie tętniczek skórnych na skórze klatki piersiowej, twarzy i kończynach górnych w postaci drobnych gwiaździstych naczyniaków (mogą występować także u osób zdrowych)

Rycina 6. Rumień dłoni (erythema palmare).

• Palce pałeczkowate: linijne białe przebarwienia płytek paznokciowych, poszerzenie obłączka oraz zmiana kształtu paznokcia, opisywanego jako „szkiełko od zegarka”, są przypuszczalnie wynikiem upośledzonego ukrwienia i zaburzeń metabolizmu keratyny (mogą być jedynym objawem zespołu wątrobowo-płucnego, ale stwierdza się je również w wielu przewlekłych chorobach serca i płuc) (ryc. 4 i 5)

• Zaczerwienienie dłoni (tzw. rumień dłoni – erythema palmare) lub rzadziej rumień podeszwowej powierzchni stóp (erythema plantare), nie jest objawem swoistym, może występować też u osób zdrowych (ryc. 6)

• Zwłóknienie ścięgien rąk (zwłóknienie powięzi dłoniowej) – przykurcz Dupuytrena: patogeneza niejasna, stwierdzany głównie w marskości alkoholowej

• Kępki żółte (żółtaki, xantomata): powstają najczęściej w średnim i starszym wieku, lokalizując się głównie na powiekach, często wiążą się ze zwiększonym stężeniem cholesterolu, są zbudowane z kryształków lipidowych, w hepatologii stwierdzane w chorobach z cholestazą, takich jak zespół Alagille’a lub pierwotna żółciowa marskość wątroby, a więc również u dzieci

• Wybroczyny skórne (wynikające najczęściej z małopłytkowości związanej z hipersplenizmem)

• Nadmierna pigmentacja skóry (retencja w skórze melaniny, zwłaszcza u osób z wrodzoną hemochromatozą)

• Poszerzona siatka naczyń żylnych na skórze brzucha, tzw. głowa Meduzy – udrożnienie żyły pępkowej w wyniku narastania ciśnienia wrotnego

• Przerost ślinianek przyusznych (stwierdzany głównie w marskości alkoholowej)

• Ginekomastia (wynikająca między innymi ze zwiększonego stężenia estradiolu w wyniku upośledzonej transformacji wątrobowej, zmniejszonego stężenia testosteronu, a zwiększonego prolaktyny)

• Zmiany owłosienia typowego dla płci (u mężczyzn utrata owłosienia pachowego, u kobiet nadmierne owłosienie na twarzy i przedramionach)

• Hipogonadyzm: zanik jąder (najbardziej typowy dla mężczyzn z hemochromatozą)