Jęczmień wewnętrzny (chordeolum internum) jest ostrą formą zakażenia łojowego gruczołu tarczkowego Meiboma, spowodowaną bakteriami ropotwórczymi, przede wszystkim gronkowcem. Jęczmień wewnętrzny objawia się swędzeniem, pieczeniem, znacznym bólem powieki. W określonym miejscu powieki uwidocznia się obrzęk i zaczerwienienie. W okolicy odpowiadającej zmianom skórnym, po stronie wewnętrznej powieki (w tarczce) pojawia się ograniczony naciek zapalny. Po zropieniu nacieku ropna zawartość gruczołu przebija się do worka spojówkowego lub wydobywa przez ujście gruczołu. Jęczmień wewnętrzny również może dawać objawy ogólne (gorączka, powiększone węzły chłonne) i mieć charakter nawrotowy, uporczywość nawrotów może sugerować istnienie cukrzycy. W leczeniu stosuje się miejscowo antybiotyki i rozgrzewające kompresy. Ponieważ proces chorobowy jest umiejscowiony w zbitej tkance tarczkowej, opróżnienie ropnia często wymaga jego nacięcia i wyłyżeczkowania zawartości. Antybiotykoterapia systemowa jest stosowana w razie powikłań.
Ropień powieki
Ropień powieki (abscessus palpebrae) może powstać jako zejście jęczmienia albo rozwinąć się w następstwie procesów ropnych toczących się w obrębie zatok i oczodołu. Ropień powieki, oprócz typowych objawów miejscowych, takich jak ból, zaczerwienienie, obrzęk, nacieczenie i chełbotanie, powoduje objawy ogólnoustrojowe: osłabienie, gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych.
Rozpoznanie ropnia powieki u dziecka wymaga skierowania na specjalistyczne leczenie szpitalne, które obejmuje antybiotykoterapię systemową i miejscową oraz działania chirurgiczne.
Gradówka
Gradówka, czyli torbiel gruczołu Meiboma (chalazion), jest przewlekłym, jałowym zapaleniem gruczołu Meibma i może być zejściem ostrego zapalenia lub mieć charakter pierwotny. Powstaje na skutek zablokowania przewodu gruczołu łojowego tarczki, zalegania wydzieliny w jego świetle i torbielowatego powiększenia gruczołu. W następstwie uwidocznia się guzkowate zgrubienie skóry, bez zaczerwienienia i obrzęku. Odpowiednio w spojówce tarczkowej stwierdza się ograniczoną, żółtawą, uwypukloną zmianę, z przekrwieniem wokół. Gradówka może się samoistnie wchłonąć. W leczeniu stosuje się rozgrzewające okłady, masaż gradówki. Dobre wyniki daje przezspojówkowe wstrzyknięcie steroidów. U części chorych konieczne jest operacyjne usunięcie gradówki.9
Róża powiek
Z innych zmian chorobowych powiek wywołanych przez bakterie, które spotyka się u dzieci, należy wymienić różę powiek (erysipelas palpebrae). Róża powiek jest następstwem zakażenia ropnymi paciorkowcami (Streptococcus pyogenes) i stanem zapalnym skóry i tkanki podskórnej. Powstaje w wyniku bezpośredniego zranienia tej okolicy, przejścia procesu chorobowego z zakażonej skóry twarzy i głowy lub w wyniku zakażenia paciorkowcowego. Objawy miejscowe i ogólne są charakterystyczne i podobne do stwierdzanych w zakażeniu różą w innych okolicach ciała. Występuje bolesny obrzęk i napięcie skóry powiek i jej wyraźne zaczerwienienie, naciek ma zaznaczone granice, szerzy się obwodowo. Objawy ogólne są znaczne, należy do nich wysoka gorączka, dreszcze, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Mogą pojawiać się nawroty choroby. Leczenie róży powiek ze względu na zakaźność, lokalizację zmian, możliwość poważnych powikłań powinno być specjalistyczne, najlepiej w warunkach szpitalnych, wymaga konsultacji okulistycznej.
Mięczak zakaźny powiek
Spośród zakażeń spowodowanych przez wirusy do najczęściej stwierdzanych u dzieci należy mięczak zakaźny powiek (molluscum contagiosum cutis palpebrae) wywołany przez onkogennego wirusa z grupy ospy (z rodziny Poxviridae). W obrazie klinicznym stwierdza się pojedyncze lub liczne, rozsiane w obrębie skóry powiek i przyległej części twarzy, perłowe, drobne, o średnicy 1-4 mm, guzkowate zmiany z charakterystycznym pępkowatym wciągnięciem w centrum, z którego przy ucisku wydobywa się płatkowata, biała zawartość. Leczenie polega na dokładnym mechanicznym wygnieceniu (za pomocą kleszczyków) zawartości każdego guzka, z następową krioterapią zmian.
Opryszczkowe zapalenie powiek
Opryszczkowe zapalenie powiek jest kolejnym, spotykanym u dzieci, zakażeniem wirusowym, które powstaje w następstwie zakażenia wirusem opryszczki zwykłej (herpes simplex virus) i półpaśca (varicella zoster virus). Opryszczka powieki objawia się zaczerwienieniem i obrzękiem skóry z wystąpieniem na niej jednego lub kilku surowiczych pęcherzyków, które zasychają i tworzą strupki. Zmiany goją się bez pozostawienia blizn. Półpasiec powieki, który łączy się z zajęciem przez wirusy obszaru unerwionego przez I lub II gałąź nerwu trójdzielnego, powoduje silne bóle głowy i twarzy po zajętej chorobą stronie, które poprzedzają obrzęk i zaczerwienienie skóry powiek z obecnością pęcherzyków wypełnionych surowiczo-krwistą zawartością. Gojenie może przebiegać z powstaniem blizn i zaburzonym czuciem.
Należy jeszcze wspomnieć o możliwości pojawienia się ospicy krowiankowej (krosty krowiankowej) w następstwie przeniesienia na brzegi powiek krowianki stosowanej w szczepieniach przeciwko ospie. Zmiany na powiece są podobne do zmian w miejscu szczepienia.
Zakażenia wirusowe powiek mogą być wikłane stanami zapalnymi spojówki i rogówki. W leczeniu zapalenia opryszczkowego powieki stosuje się miejscowo acyklowir w maści, w półpaścu konieczne jest ogólne leczenie przeciwwirusowe.
Pasożytnicze zapalenia powiek
Najczęściej spotykane pasożytnicze zapalenia powiek spowodowane są przez wesz łonową i nużeńca.
Wszawica rzęs i brwi
(phtyriasis palpebrum). Jest następstwem bytowania wszy łonowej w okolicach rzęs. Oprócz dojrzałych postaci pasożyta widoczne są gnidy (jaja) przyczepione do nasady rzęs, z zaczerwienieniem i obrzękiem brzegu powiek oraz odczynem zapalnym spojówek.12,13 Leczenie polega na mechanicznym usunięciu pasożyta z powiek, stosuje się też maść z 1-2% tlenkiem rtęci (tzw. żółta maść rtęciowa), zewnętrzne leki przeciwpasożytnicze, krioterapię. Należy zadbać o pozbycie się pasożytów z innych części ciała (a także u najbliższych z otoczenia dziecka).
Nużyca
(demodicosis). Wywołuje ją nużeniec (Demodex), który jest roztoczem, obligatoryjnym pasożytem człowieka. Gatunki Demodex folliculorum i Demodex brevis kolonizują mieszki włosowe rzęs oraz gruczoły łojowe i tarczkowe Meiboma.2,14,15 Mogą wywoływać zapalenie powiek i spojówek, objawem ich obecności są, prócz świądu, łzawienie, zaczerwienienie i obrzęk, liczne półprzezroczyste woskowe łuseczki, strupki na brzegu rzęsowym, wokół rzęs lub wystające z gruczołów powiekowych; powodują też wypadanie rzęs. Diagnostyka polega na bezpośrednim mikroskopowym stwierdzeniu w mieszkach włosowych rzęs dorosłych nużeńców lub form niedojrzałych.