Wprowadzenie

Wśród umiejętności praktycznych, które lekarze specjalizujący się w pediatrii powinni nabyć w trakcie specjalizacji, wymieniane są: drenaż jamy opłucnej, diagnostyczne i/lub odbarczające nakłucie opłucnej, zmiana opatrunku ran pooperacyjnych lub pourazowych, zdjęcie szwów z rany, cewnikowanie chorego, nakłucie lędźwiowe i inne. W niniejszym rozdziale skupimy się wyłącznie na zabiegu drenażu jamy opłucnej i nakłuciu opłucnej, pozostawiając omówienie innych czynności specjalistom. Drenaż jamy opłucnej powinien umieć wykonać każdy lekarz niezależnie od specjalizacji jako zabieg ratujący życie w sytuacjach jego zagrożenia.

Drenaż jamy opłucnej

Rycina 1. Badanie radiologiczne klatki piersiowej pokazuje całkowite zapadnięcie płuca lewego.

Wskazaniami do drenażu jamy opłucnej są:

• Odma opłucnowa

• Płyn w jamie opłucnej

– przesiękowy (w przebiegu niewydolności krążenia i/lub wątroby)

– chłonka

– krwiak pourazowy lub jatrogenny (np. po kaniulacji naczyń żylnych)

– ropniak opłucnej (np. w przebiegu gronkowcowego zapalenia płuc)

 Gromadzenie się powietrza pod ciśnieniem w jamie opłucnej powoduje zapadnięcie się płuca po stronie odmy, przemieszczenie śródpiersia wraz z sercem i dużymi naczyniami na przeciwną stronę oraz ucisk na zdrowe płuco. Przemieszczenie się tchawicy na zdrową stronę może powodować upośledzenie wentylacji. Z kolei upośledzenie wentylacji płuc oraz zaburzenie powrotu krwi żylnej do serca może doprowadzić do rozwoju niewydolności krążenia. Stopniowo lub szybko narastająca odma opłucnowa może więc doprowadzić do bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga natychmiastowego leczenia.

Wyróżniamy trzy typy odmy:

• Odmę zamkniętą, która powstaje w wyniku uszkodzenia tkanki płucnej lub oskrzela (samoistne pęknięcie bulli rozedmowej, uszkodzenie jatrogenne podczas toalety dróg oddechowych, złamanie żebra i uszkodzenie tkanki płucnej odłamem kostnym, nakłucie tkanki płucnej podczas kaniulacji naczyń żylnych i inne).

• Odmę otwartą – pourazowe uszkodzenie ściany klatki piersiowej z komunikacją z jamą opłucnej, w której w warunkach fizjologicznych panuje ciśnienie ujemne, w związku z czym po urazie powietrze z zewnątrz jest zasysane do jamy opłucnej, powodując powstanie odmy.

• Odmę wentylową (zastawkową), która powstaje w wyniku cyklicznego zwiększania się objętości powietrza w przestrzeni opłucnowej bez możliwości odbarczenia; odma zwiększa się przy każdym wdechu, prowadząc do zapadnięcia się płuca.

Do objawów klinicznych odmy należą:

• Nagły początek

• Ból, uczucie silnego kłucia w klatce piersiowej

• Zaburzenia oddychania, duszność, tachypnoe