Cele:

Po przeczytaniu tego artykułu czytelnik powinien umieć:

1. Opisać badania laboratoryjne służące ocenie zapalenia wątroby i zinterpretować ich wyniki.

2. Rozpoznawać objawy ostrego i przewlekłego zapalenia wątroby.

3. Opisać wczesne i późne powikłania zapalenia wątroby.

4. Wymienić liczne przyczyny rozwoju zapalenia wątroby u starszych dzieci.

Wprowadzenie

Mianem zapaleń wątroby określa się choroby zapalne wątroby, spośród których wyróżnia się dwie główne grupy: zapalenia wywołane zakażeniem i niezwiązane z zakażeniem. Charakteryzują je objawy kliniczne i zmiany patomorfologiczne o różnym nasileniu: od łagodnych i ustępujących samoistnie do ciężkich i postępujących, powodujących niewydolność wątroby, marskość lub raka wątrobowokomórkowego.

Ocena laboratoryjna

Odpowiedź wątroby na uszkodzenia powodowane przez stan zapalny jest zwykle podobna, występują jednak pewne różnice. Uszkodzone mogą być przede wszystkim komórki wątrobowe (uszkodzenie martwicze) lub drogi żółciowe, co utrudnia odpływ żółci i powoduje jej zastój. Uszkodzenie nie zawsze zaburza czynność wątroby, a objawy jej niewydolności mogą się pojawić dopiero wówczas, gdy proces martwiczy zniszczy większość komórek wątrobowych. Dostępne są testy laboratoryjne swoiste dla różnych chorób, pozwalające na ustalenie rozmaitych przyczyn zapalenia wątroby.

Badania świadczące o martwicy komórek wątrobowych

Aminotransferazy asparaginianowa (AspAT) i alaninowa (AlAT) są uwalniane do krążenia przez martwicze komórki wątrobowe, co sprawia, że ich aktywność w surowicy jest zwiększona. Aktywność AlAT jest zwykle większa od aktywności AspAT, chyba że doszło do marskości wątroby. Aktywność AspAT i AlAT w surowicy może gwałtownie się zwiększać w miarę postępowania ostrego uszkodzenia wątroby, po czym powraca do wartości prawidłowych z powodu zużycia zasobów aminotransferaz w wątrobie. Jeśli przewlekłe uszkodzenie wątroby, prowadzące do jej marskości, postępuje bardzo powoli, aktywność AspAT i AlAT może się utrzymywać w granicach prawidłowych. Ponieważ aminotransferazy wywodzą się również z mięśni, przed uznaniem, że ich zwiększona aktywność jest następstwem choroby wątroby, należy sprawdzić, czy aktywność kinazy kreatynowej i aldolazy w surowicy utrzymuje się w normie.

Badania świadczące o zastoju żółci

W następstwie utrudnienia odpływu żółci i jej zastoju może dojść do bardzo znacznego zwiększenia aktywności γ-glutamylotransferazy i fosfatazy zasadowej oraz stężenia związanej bilirubiny w surowicy.

Badania świadczące o uszkodzeniu czynności wątroby

Przydatnymi wskaźnikami uszkodzenia czynności wątroby są wydłużenie czasu protrombinowego mimo podawania witaminy K oraz zmniejszenie stężeń albumin w surowicy. Co ważne, mimo niewielkich stężeń albumin stężenie białka całkowitego w surowicy może pozostać w zakresie wartości prawidłowych, jeśli stopniowo zwiększa się stężenie gammaglobulin i odwraca wartość stosunku albumin do gammaglobulin. To zjawisko jest charakterystyczne zwłaszcza dla autoimmunologicznych postaci zapalenia wątroby, w których występuje hipergammaglobulinemia.

Badania laboratoryjne swoiste dla różnych chorób wątroby

Dzięki kilku badaniom laboratoryjnym swoistym dla różnych chorób wątroby można niekiedy ustalić przyczynę zapalenia wątroby lub określić rodzaj jej uszkodzenia. Wyniki tych badań ułatwiają wybór odpowiedniego postępowania. Badania te omówiono w częściach artykułu opisujących swoiste choroby.