Przerost gruczołów łojowych

Rycina 5. Trądzik niemowlęcy

Przerost gruczołów łojowych jest następstwem androgenowego pobudzenia gruczołów. U noworodków urodzonych o czasie widoczne są liczne drobne żółte grudki, z reguły umiejscowione na nosie, górnej wardze i policzkach (ryc. 2). Rzadko przerost gruczołów łojowych stwierdzany jest natomiast u noworodków urodzonych przedwcześnie. Zmiany skórne samoistnie ustępują w ciągu pierwszych tygodni lub miesięcy i nie powinny budzić niepokoju rodziców ani tym bardziej lekarzy.

Prosaki

Prosaki są naskórkowymi lub podnaskórkowymi cystami powstałymi w następstwie nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych z retencją wydzieliny gruczołów łojowych. Mają one wygląd drobnych białych lub białożółtych grudek (ryc. 3). Lokalizują się na czole, policzkach, grzbiecie nosa i fałdach nosowo-policzkowych. Prosaki zajmujące błony śluzowe podniebienia twardego i dziąseł określane są mianem pereł Epsteina. Po kilku tygodniach prosaki i perły Epsteina ulegają samoistnemu złuszczeniu i praktycznie nie wymagają dalszego leczenia.

Trądzik noworodków

Rycina 7. Rumień toksyczny noworodków – osutka krostkowa na podłożu rumieniowym

 U około 20% noworodków rozwija się łagodna postać trądziku. Zmiany pojawiają się w ciągu pierwszych dni życia, ale w części przypadków mogą występować już przy urodzeniu. W patogenezie trądziku noworodków odgrywają rolę hormony androgenne przeniesione od matki. Obserwuje się występowanie zaskórników zamkniętych (rzadziej otwartych), krost oraz torbieli, a wykwity lokalizują się głównie na skórze twarzy (policzków) (ryc. 4A i B oraz ryc. 5). Zazwyczaj wystarczy odpowiednia pielęgnacja skóry, jednak w cięższych przypadkach konieczne bywa miejscowe leczenie przeciwzapalne (czasami nawet off label). Oczywiście zależy to zarówno od stanu klinicznego noworodka, jak i doświadczenia klinicznego specjalisty.

Potówki

Potówki są zmianami, które powstają w następstwie wzmożonego pocenia przy jednoczesnym zmniejszeniu lub utrudnieniu odpływu potu. Czynnikiem sprzyjającym pojawianiu się potówek jest maceracja naskórka w następstwie przegrzewania, ubierania dziecka w nieprzewiewne ubrania z tkanin syntetycznych lub nieprawidłowej pielęgnacji skóry. Występują trzy podstawowe odmiany potówek różniących się obrazem morfologicznym i histopatologicznym:

• potówki zwykłe, w których zamknięcie przewodu wyprowadzającego gruczołów potowych występuje w warstwie rogowej naskórka (ryc. 6A)
• potówki czerwone, w których zablokowany jest przewód wyprowadzający w obrębie dolnych warstw naskórka (ryc. 6B)
• potówki głębokie, gdzie uszkodzenie przewodu wyprowadzającego gruczołu potowego występuje w obrębie lub poniżej granicy skórno-naskórkowej.

Zasadniczą rolę w leczeniu potówek odgrywa usunięcie przyczyn wywołujących nadmierne pocenie dzięki obniżeniu temperatury otoczenia i unikaniu zakładania dziecku zbyt ciepłej lub syntetycznej odzieży. Zaleca się również pielęgnację skóry jedynie delikatnymi dermokosmetykami, które nie będą zatykać ujść gruczołów potowych. Nie poleca się stosowania oliwek kosmetycznych, a gdy istnieje potrzeba leczenia (przy zmianach bardziej nasilonych), zaleca się stosowanie preparatów zawierających cynk, składnik o istotnym i dobrze udokumentowanym działaniu osuszającym.

W przypadku wtórnego nadkażenia zmian skórnych może zachodzić potrzeba zastosowania złożonych miejscowych preparatów antybiotykowych.

Rumień toksyczny noworodków

Rycina 8. Przejściowa melanoza krostkowa noworodków – liczne wykwity krostkowe bez podłoża rumieniowego

Rycina 9. Centralny strup z kołnierzykowatym złuszczeniem obwodu w melanozie krostkowej noworodków

Rumień toksyczny noworodków pojawia się klasycznie w pierwszych 48 godzinach życia noworodka. Przyczyna tej patologii niestety nie została w pełni wyjaśniona. U 15-20% noworodków stwierdza się eozynoflię krwi obwodowej, a poza występowaniem rumieniowych zmian skórnych praktycznie nie obserwuje się żadnych klinicznie istotnych objawów patologicznych. Zmiany rumieniowe dotyczą wyłącznie skóry i nigdy nie obejmują błon śluzowych. Natomiast wolne od zmian skórnych są zazwyczaj dłoniowe powierzchnie rąk i podeszwowe stóp. Wykwity mają charakter plam rumieniowych, grudek obrzękowych oraz krost. W niektórych przypadkach mogą przypominać bąble pokrzywkowe, co może stanowić oczywiście pewien problem diagnostyczny. Klinicznie wyróżniamy dwie zasadnicze odmiany choroby:

• rumieniowo-grudkową z plamami rumieniowymi lub rumieniami umiejscowionymi na twarzy, tułowiu i kończynach
• rumieniowo-krostkową z drobnokrostkowymi wykwitami w obrębie rumieniowo zmienionej skóry (ryc. 7).