Wprowadzenie

lek. Karolina Wójcikiewicz

dr n. med. Agnieszka Brandt

prof. dr hab. n. med. Małgorzata Myśliwiec

Cukrzyca jest chorobą przewlekłą mającą ogromny wpływ na rozwój, jakość życia i przyszłość chorujących dzieci. U dzieci najczęściej diagnozowana jest cukrzyca typu 1 o podłożu autoimmunologicznym. Liczba nowych zachorowań zarówno na świecie, jak i w Polsce z roku na rok wzrasta (ryc. 1). Dane epidemiologiczne wskazują na prawie 4-krotny wzrost liczby zachorowań w ciągu ostatnich 25 lat. Pacjent i jego rodzice często nie podejrzewają, że pojawiające się dolegliwości są objawem poważnej choroby, a każde opóźnienie w jej rozpoznaniu zwiększa ryzyko pojawienia się stanu zagrożenia życia.

Rycina 1. Nowe przypadki cukrzycy typu 1 w Polsce u dzieci w wieku 0-14 lat

Rodzaje cukrzycy u dzieci

Cukrzyca typu 1 ma podłoże autoimmunologiczne i cechuje się niedostatecznym wydzielaniem insuliny przy zachowanej prawidłowej insulinowrażliwości tkanek. Obecnie uważa się, że cukrzyca rozwija się u osób predysponowanych genetycznie z udziałem czynników środowiskowych. Badania genetyczne wskazują, że dziedziczenie skłonności do zachorowania na cukrzycę typu 1 jest wielogenowe. Obok cukrzycy typu 1 wyróżnia się także cukrzycę autoimmunologiczną o powolnym przebiegu niszczenia komórek β trzustki, tzw. typ LADA (latent autoimmune diabetes of adult). U dzieci poza cukrzycą o podłożu autoimmunologicznym rozpoznawana jest monogenowa odmiana choroby, najczęściej dziedziczona w sposób autosomalny dominujący (MODY – maturity onset diabetes of the young). W przypadku chorych na cukrzycę typu MODY często wystarczające jest leczenie dietą lub przyjmowanie leków doustnych.

U najmłodszych pacjentów, najczęściej w okresie niemowlęcym, może ujawnić się cukrzyca noworodkowa, spowodowana defektem podjednostki Kir 6.2 kanału potasowego w komórkach β, która w większości przypadków może być skutecznie leczona doustnie pochodnymi sulfonylomocznika.

W dobie rosnącej liczby dzieci z nadwagą i otyłych należy pamiętać także o cukrzycy typu 2. W populacji wieku rozwojowego wyróżnić można cukrzycę wtórną, rozwijającą się m.in. w przebiegu mukowiscydozy, endokrynopatii i steroidoterapii. W przypadku niektórych zespołów genetycznych istnieje większe ryzyko rozwoju cukrzycy (zespól Downa, zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół Pradera-Williego, zespół Wolframa).

Rozpoznanie cukrzycy

Prawidłowe wartości glikemii na czczo u zdrowych osób powinny mieścić się w zakresie 70-99 mg/dl, a dwie godziny po posiłku do 140 mg/dl.

Doustny test obciążenia glukozą u dzieci polega na podaniu 1,75 g glukozy na kilogram masy ciała, maksymalnie 75 g. Wykonuje się go jedynie w przypadkach wątpliwych diagnostycznie.

Tabela 1. Kryteria diagnostyczne cukrzycy wg PTD 2016 (zmodyfikowane)

Obecnie Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w swoich zaleceniach z 2016 roku nie zaleca stosowania oznaczania stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA_1c) do diagnostyki cukrzycy, z uwagi na niejednolitą metodę oznaczania HbA_1c w Polsce (tab. 1).

Do kryteriów rozpoznania stanu przedcukrzycowego należą:

• upośledzona tolerancja glukozy (IGT – impaired glucose tolerance) w doustnym teście obciążenia glukozą (OGTT); glikemia w drugiej godzinie testu w granicach 140-199 mg/dl
• nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG – impaired fasting glucose) – w granicach 100-125 md/dl.

Stany przedcukrzycowe są stanami pośrednimi między prawidłowo funkcjonującą gospodarką węglowodanową a cukrzycą. IGT oraz IFG często są związane z zespołem metabolicznym, z towarzyszącą otyłością brzuszną, dyslipidemią oraz nadciśnieniem tętniczym.