Oprócz leczenia substytucyjnego insuliną niezwykle ważny jest zdrowy tryb życia, przestrzeganie zasad zdrowego żywienia oraz systematyczny wysiłek fizyczny pozwalający na poprawę insulinowrażliwości i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Praca zespołu terapeutycznego i opieka nad pacjentem ma na celu zapobieganie późnym powikłaniom cukrzycy, a także poprawę kondycji psychicznej pacjentów obciążonych przewlekłą chorobą. Chorzy na cukrzycę objęci są stała opieką poradni diabetologicznych, gdzie na wizyty powinni zgłaszać się przynajmniej 4 razy w roku.

Dziecko chore na cukrzycę w POZ

Mając pod swoją opieką dziecko chore na cukrzycę typu 1 w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, należy pamiętać, że pacjent i jego rodzice przeszli szkolenie w zakresie samokontroli cukrzycy, leczenia hipoglikemii, hiperglikemii, zagrażającej kwasicy ketonowej, modyfikacji dawek insuliny, odpowiedniego żywienia, a rolą pediatry jest pomoc w rozpoznaniu ostrych powikłań i chorób towarzyszących oraz kontrolowanie rozwoju dziecka i – w razie konieczności – skierowanie do poradni czy na oddział diabetologiczny.

W codziennej praktyce chory na cukrzycę najczęściej zgłasza się do lekarza POZ z powodu infekcji. Należy pamiętać, że każda infekcja jest potencjalnym stresem dla organizmu i może wiązać się z ryzykiem hiperglikemii wynikającej ze zwiększonego zapotrzebowania na insulinę. Pacjent w trakcie infekcji często wymaga zwiększenia dawek insuliny o 30-50%. Wyjątkiem jest nieżyt jelitowy, który może wiązać się z tendencją do hipoglikemii. Pacjenci i rodzice powinni posiadać wiedzę dotyczącą modyfikacji insulinoterapii w takich sytuacjach. Niekiedy z uwagi na trudności w przyjmowaniu płynów i pokarmów doustnie w celu utrzymaniu normoglikemii konieczne jest skierowanie dziecka na oddział pediatryczny. Pozostałe postępowanie lekarskie w przypadku infekcji nie różni się od postępowania standardowego, zalecane leki powinny jedynie mieć ograniczoną zawartość cukru lub być podawanie w czasie posiłku tak, aby doposiłkowa dawka insuliny wyrównała działaniem ewentualny wzrost glikemii po zastosowanym leku.

Kolejnym ważnym aspektem, o którym należy pamiętać w praktyce lekarza POZ, są przewlekłe choroby towarzyszące cukrzycy typu 1, mogące pojawić się w każdym momencie życia pacjenta. Należy przede wszystkim pamiętać o zwiększonym ryzyku zachorowania na celiakię i autoimmunologiczną chorobę tarczycy. Kontrola funkcji tarczycy oraz stężenia przeciwciał (najczęściej przeciwko transglutaminazie tkankowej i/lub Ema w klasie IgA) powinna być przeprowadzana raz na 1-2 lata zgodnie z zaleceniami PTD. Pojawienie się objawów ze strony przewodu pokarmowego, zahamowanie przyrostu masy i/lub długości ciała powinny skłonić lekarza do wcześniejszej diagnostyki w kierunku celiakii. Pojawienie się objawów, takich jak osłabienie, nudności, wymioty, zaburzenia nastroju czy częste hipoglikemie, powinny nasunąć podejrzenie autoimmunologicznej niedoczynności nadnerczy (choroba Addisona). Pamiętać należy także o zwiększonym ryzyku zaburzeń lipidowych w tej grupie chorych.

Chorych z grupy ryzyka, w tym dzieci chorujące na cukrzycę, należy obowiązkowo – do ukończenia 5 roku życia – zaszczepić przeciwko zakażeniom pneumokokowym zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Zdrowia (komunikat SANEPID-u z października 2015 roku). Jest to spowodowane częstszym ryzykiem zakażeń i ciężkiego przebiegu klinicznego u chorych na cukrzycę ze względu na zaburzoną odpowiedź immunologiczną, komórkową, humoralną, stany hiperglikemii i ewentualne powikłania mikroangiopatyczne. Ponadto chorym na cukrzycę typu 1 >6 roku życia zaleca się coroczne szczepienia przeciwko grypie. U dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą zaleca się również ocenę przeciwciał anty-HBS i ewentualne doszczepienie przeciwko WZW typu B.

Podsumowanie

Cukrzyca typu 1 jest chorobą przewlekłą o nagłym początku, zmieniającą dotychczasowe życie pacjenta i jego bliskich. Należy zawsze pamiętać o objawach klinicznych tej choroby, znać postępowanie z pacjentem z nowo rozpoznaną chorobą, a także proces leczenia i potencjalne powikłania cukrzycy w celu lepszej holistycznej opieki nad chorym.