• U niemowląt wykazujących nasilony płacz i niepokój, zwłaszcza po jedzeniu, u których możemy podejrzewać alergię jako tło dolegliwości, można zastosować próbnie u matki 2-4-tygodniową dietę bezmleczną z ponownym włączeniem do jadłospisu mleka oraz produktów mlecznych po tym okresie i obserwacją ewentualnego nawrotu niepokoju u dziecka^13,25.
• Istnieją, choć niejednoznaczne, dowody na to, że suplementacja probiotyku Lactobacillus reuteri DSM 17938 podawanego w kroplach dzieciom karmionym piersią z kolką jelitową może przynieść korzystne efekty w zmniejszeniu jej nasilenia^37,53,54.
• Istnieją dane wskazujące na to, że mieszanina probiotyków (probiotic mixture; np. niedostępne w Polsce Visbiome De Simone Formulation, DuPont Danisco oraz dostępny w naszym kraju Vivomixx) jest bezpieczna i skuteczna w zwalczaniu kolki u niemowląt karmionych piersią⁵⁵.

Dzieci karmione mieszankami mlecznymi lub w sposób mieszany

• U niektórych niemowląt, szczególnie u tych obciążonych rodzinnie atopią lub wykazujących objawy alergiczne, korzystne może się okazać próbne (na 2-4 tygodnie) zastosowanie diety bezmlecznej (hydrolizat o znacznym stopniu hydrolizy białka). Po 2 tygodniach należy sprowokować dziecko mieszanką mleczną. W przypadku ponownego pojawienia się dolegliwości trzeba odstawić białko mleka krowiego na okres 6-9 miesięcy^13,25.
• W przypadku podejrzenia względnego niedoboru laktazy (wzdęcie brzucha, wodniste, strzelające, pieniste stolce) należy rozważyć zastosowanie mleka modyfikowanego o obniżonej zawartości laktozy lub bez laktozy^13,56.
• W pojedynczych badaniach wykazano niewielką skuteczność w leczeniu kolki mleka modyfikowanego wzbogaconego w prebiotyki, probiotyki, a także tzw. mieszanek fermentowanych. Niewielka liczba oraz niska jakość danych naukowych nie przemawiają ani za podawaniem tych mieszanek, ani przeciw ich stosowaniu w leczeniu kolki niemowlęcej^57,58.
• W jednym badaniu z podwójnie ślepą próbą wykazano znamienne statystycznie zmniejszenie nasilenia kolki w przypadku zastosowania mleka modyfikowanego z obniżoną zawartością laktozy, z częściowo hydrolizowanym białkiem, wzbogaconego w β-palmitynian oraz mieszaninę specyficznych prebiotyków w postaci kompozycji galakto- i fruktooligosacharydów (GOS i FOS) w stosunku 9:1 w ilości 0,8 g/100 ml⁵⁶.

Interwencje żywieniowe w zaparciu czynnościowym

Dzieci karmione piersią

• Zaleca się kontynuację karmienia piersią i ponowne przeanalizowanie sytuacji za 2-4 tygodnie.

Dzieci karmione mieszankami mlecznymi lub w sposób mieszany

• Należy zweryfikować sposób przygotowywania mleka modyfikowanego (nieprzestrzeganie proporcji między mlekiem w proszku a wodą na korzyść mleka w proszku to częsta przyczyna m.in. zaparcia).
• Korzystny wpływ na częstość oddawania stolców wywiera zastosowanie mleka modyfikowanego wzbogaconego β-palmitynianem, prebiotykami w postaci mieszanki krótkołańcuchowych galaktooligosacharydów (scGOS – short-chain galactooligosaccharides)/długołańcuchowych fruktooligosacharydów (lcFOS – long-chain fructooligosaccharides) w stosunku 9:1 w ilości 0,8 g/100 ml oraz częściowego hydrolizatu białek mleka krowiego^36,56.
• W przypadku rozpoznania zaparcia według IV kryteriów rzymskich bardziej racjonalne jest zastosowanie, przynajmniej wstępnie, farmakoterapii (>6 miesiąca życia – makrogoli, laktulozy), a nie wyłącznie postępowania dietetycznego.

Bezpieczeństwo stosowania interwencji żywieniowych w zaburzeniach czynnościowych okresu niemowlęcego

Większość zarówno cytowanych, jak i nieujętych w tym opracowaniu badań analizujących bezpieczeństwo oraz skuteczność stosowania wymienionych wyżej interwencji żywieniowych obejmowała obserwacje trwające zwykle nie dłużej niż 3 miesiące i w tym zakresie czasowym nie wykazywano żadnych działań niepożądanych. W żadnym z tych badań nie analizowano jednak ewentualnych odległych niekorzystnych skutków interwencji żywieniowych. W niektórych wykazano natomiast korzystny i pożądany, większy lub mniejszy wpływ zapobiegawczy podjętych działań na rozwój u dzieci najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego obserwowanych w wieku poniemowlęcym (przedszkolnym czy szkolnym).

Czas stosowania interwencji żywieniowych w zaburzeniach czynnościowych okresu niemowlęcego

Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego u niemowląt, niekiedy poza niedostatecznie i zbyt krótko leczonym zaparciem, mają tendencję do samoograniczania się, toteż dokładnego okresu stosowania interwencji nie da się ściśle określić, choćby dlatego, że u każdego z niemowląt decyzję o takiej interwencji podejmujemy indywidualnie w różnych okolicznościach i po różnym okresie trwania dolegliwości.

Wydaje się nam, jako praktykom, że okres 3-4 miesięcy powinien być wystarczający i można po nim dokonać próby przejścia na mleko modyfikowane standardowe odpowiednie dla wieku dziecka.

Rycina 2. Algorytm postępowania dietetycznego w przebiegu podstawowych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego u niemowląt

Niepewność dotycząca długości trwania interwencji ma związek także z tym, że w 5-6 miesiącu życia zwykle kończy się okres wyłącznego karmienia mlekiem modyfikowanym, a rozpoczyna się stopniowe wprowadzanie pokarmów uzupełniających. Sytuacja, jeśli chodzi o kolkę, zaparcie czy ulewanie, zmienia się także dlatego, że mamy w tym czasie do czynienia z dojrzewaniem układu pokarmowego i tendencją do samoograniczania się typowych dla niemowląt dolegliwości brzusznych.

Podsumowując nasze stanowisko w tej kwestii, uważamy, że optymalny moment na podjęcie próby powrotu do mleka standardowego następuje po 3-4-miesięcznym okresie stosowania modyfikacji żywieniowych, oczywiście z możliwością bezpiecznego ich przedłużenia.

Podsumowanie

Interwencje żywieniowe u niemowląt są skuteczną i bezpieczną metodą zwalczania czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego obserwowanych w tym wieku. Algorytm takiego postępowania przedstawiono na rycinie 2.