Stopień NS u dzieci do 16 roku życia określa się na podstawie skali Rossa, natomiast u pacjentów powyżej 16 lat tak jak u dorosłych, tj. według skali New York Heart Association (NYHA) (tab. 2, 3).

Tabela 2. Skala Rossa w modyfikacji Reithmanna

Tabela 3. Zmodyfikowana dla dzieci skala NYHA

Kolejnym etapem w diagnostyce NS są badania zarówno obrazowe, jak i laboratoryjne. Ważnymi parametrami są gazometria oraz jonogram krwi wykorzystywane w celu wykluczenia zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej oraz zaburzeń wodno-elektrolitowych. Kolejnym istotnym markerem w diagnostyce laboratoryjnej jest oznaczenie stężenia mózgowego peptydu natriuretycznego, N-końcowego fragmentu propeptydu natriuretycznego typu B (NT-proBNP – N-terminal pro-brain natriuretic peptide). Enzymy te w zdrowym sercu są produkowane tylko w przedsionkach, natomiast u chorych na NS są wydzielane także w komorach. Stężenie tych markerów jest zależne od wieku (tab. 4). Oznaczanie troponiny sercowej nie jest zalecane jako rutynowe badanie w trakcie diagnostyki NS.

Tabela 4. Zakresy wartości stężeń NT-proBNP w zależności od wieku według Nira i wsp.

Bardzo przydatnymi i zarazem ogólnodostępnymi badaniami są elektrokardiografia (EKG) spoczynkowa oraz zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej. Nieprawidłowości zarejestrowane w zapisie EKG (np. zaburzenia okresu repolaryzacji) oraz powiększona sylwetka serca uwidoczniona w RTG klatki piersiowej (wskaźnik sercowo-płucny >0,5) stanowią wskazanie do pogłębienia diagnostyki kardiologicznej.

Kolejnym użytecznym badaniem w rozpoznaniu NS jest echokardiografia, która umożliwia wykluczenie strukturalnej wady serca oraz pozwala ocenić serce pod kątem kardiomiopatii, poszerzenia jam serca, kurczliwości miokardium, funkcji skurczowej oraz rozkurczowej obu komór oraz innych nieprawidłowości (np. obecności płynu w worku osierdziowym).

Niewydolność serca w zależności od szybkości narastania objawów i czasu ich utrzymywania się można podzielić na:

• ostrą NS – wymaga zarówno szybkiej diagnostyki, jak i leczenia przyczynowego w warunkach intensywnej terapii/nadzoru kardiologicznego
• przewlekłą NS – występuje u pacjentów ze zdiagnozowaną patologią układu krążenia, u których objawy narastają stopniowo
• zaostrzoną przewlekłą NS – występuje u pacjentów z przewlekłą NS, u których doszło do dekompensacji wskutek np. infekcji.

Dodatkowo pacjentów z NS ze względu na ich stan kliniczny można podzielić na 3 grupy:

• klasa A – pacjenci ze skompensowaną NS (bez cech zastoju krwi w układzie krążenia, bez zaburzeń perfuzji obwodowej)
• klasa B – pacjenci z objawami zastoju, bez zaburzeń perfuzji
• klasa C – pacjenci z objawami niskiego rzutu.

Leczenie niewydolności serca

W przypadku potwierdzenia niewydolności serca u dzieci kluczową rolę odgrywa obserwacja stanu pacjenta (ryc. 2). Ważne są: prowadzenie bilansu płynów, monitorowanie rytmu serca, w tym ewentualnych zaburzeń, pomiar liczby oddechów na minutę, ocena ewentualnych obrzęków oraz masy ciała, a także monitorowanie parametrów życiowych (EKG, ciśnienie tętnicze, saturacja).

Rycina 2. Leczenie niewydolności serca w zależności od stanu pacjenta

Oprócz farmakoterapii ważne są ogólne zasady leczenia NS dotyczące:

• ograniczenia wysiłku fizycznego (reżim łóżkowy)
• spożywania mniejszych porcji posiłków (dieta lekkostrawna, ale zaspokajająca zapotrzebowanie kaloryczne, żywienie parenteralne), karmienia sondą
• sedacji i intubacji
• wyrównywania niedoborów elektrolitowych
• leczenia ewentualnej niedokrwistości
• tlenoterapii (przeciwwskazana w nieskorygowanym kardiochirurgicznie zespole hipoplazji lewego serca [HLHS – hypoplastic left heart syndrome])
• ułożenia pacjenta na łóżku uniesionego pod kątem 30° (obniżenie ciśnienia krwi w przedsionkach).

Leczenie farmakologiczne pacjentów z NS jest indywidualizowane w zależności od jej przyczyny oraz stopnia zaawansowania.