• istnieje trudność w potwierdzeniu rozpoznania astmy
• nie można osiągnąć kontroli objawów oraz występują częste zaostrzenia mimo optymalnego leczenia
• występują czynniki ryzyka zgonu z powodu astmy, np. atak astmy leczony na oddziale intensywnej opieki medycznej
• występują istotne skutki uboczne leczenia astmy
• zachodzi konieczność stosowania doustnych GKS (≥2 rocznie)
• pojawiają się objawy sugerujące wystąpienie powikłań astmy^1,5.

Leczenie astmy u dzieci ≥12 roku życia

W grupie wiekowej ≥12 lat leczenie według ścieżki pierwszej zaczynamy od 1 i 2 stopnia, gdy objawy astmy pojawiają się rzadziej niż 4-5 dni w tygodniu. Jeżeli symptomy występują przez większość dni w tygodniu lub wybudzają pacjenta ze snu przynajmniej raz w tygodniu, terapię należy rozpocząć od 3 stopnia. W przypadku gdy do tych objawów (z 3 stopnia) dołącza się słaba funkcja płuc, leczenie rozpoczynamy od 4 stopnia (tab. 7). U niektórych pacjentów z silnymi objawami niekontrolowanej astmy należy rozważyć wdrożenie krótkiej terapii doustnymi GKS¹.

U dzieci ≥12 roku życia leczonych według ścieżki drugiej terapię zaczynamy od 1 stopnia, gdy objawy astmy pojawiają się rzadziej niż 2 razy w miesiącu. W sytuacji występowania objawów 2 razy w miesiącu lub częściej, ale rzadziej niż 4-5 dni w tygodniu, wdrażamy leczenie 2 stopnia. Jeżeli symptomy występują przez większość dni w tygodniu lub wybudzają pacjenta ze snu przynajmniej raz w tygodniu, leczenie należy rozpocząć od 3 stopnia. W przypadku gdy do tych objawów (z 3 stopnia) dołącza się słaba funkcja płuc, leczenie rozpoczynamy od 4 stopnia (tab. 9). U niektórych pacjentów z silnymi objawami niekontrolowanej astmy należy rozważyć wdrożenie krótkiej terapii doustnymi GKS¹.

Leczenie astmy u dzieci w wieku 6-11 lat

W grupie wiekowej 6-11 lat leczenie astmy zaczynamy od 1 stopnia, gdy objawy choroby pojawiają się rzadziej niż 2 razy w miesiącu. W sytuacji występowania symptomów 2 razy w miesiącu lub częściej, ale rzadziej niż codziennie, wdrażamy leczenie 2 stopnia.

Tabela 10. Leczenie astmy u dzieci w wieku 6-11 lat¹

Tabela 11. Dobowe dawki glikokortykosteroidów u dzieci w wieku 6-11 lat¹

Gdy symptomy występują przez większość dni w tygodniu lub wybudzają pacjenta ze snu przynajmniej raz w tygodniu, leczenie należy rozpocząć od 3 stopnia. W sytuacji gdy do tych objawów (z 3 stopnia) dołącza się słaba funkcja płuc, terapię rozpoczynamy od 4 stopnia. U niektórych pacjentów z silnymi objawami niekontrolowanej astmy, podobnie jak u starszych dzieci, należy rozważyć wdrożenie krótkiej terapii doustnymi GKS (tab. 10, 11)¹.

Leczenie astmy u dzieci ≤5 roku życia

Cele leczenia astmy u małych dzieci są takie same jak u starszych, czyli: osiągnięcie dobrej kontroli objawów, utrzymanie normalnej aktywności, zminimalizowanie ryzyka zaostrzeń, upośledzenia rozwoju płuc i skutków ubocznych stosowanych leków.

Leczenie zaczynamy od 1 stopnia, gdy świszczący oddech pojawia się u dziecka okresowo podczas infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych, a poza nią objawy nie występują wcale lub jest ich niewiele.

Terapię 2 stopnia wdrażamy, gdy objawy występują bez infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych, wymagają częstego stosowania SABA (≥3 razy rocznie) lub nie są dobrze kontrolowane leczeniem objawowym i występują ≥3 zaostrzenia rocznie.

Tabela 12. Schemat leczenia astmy u dzieci ≤5 roku życia¹

Tabela 13. Niskie dobowe dawki glikokortykosteroidów u dzieci ≤5 roku życia¹

Leczenie 3 i 4 stopnia włączamy, gdy nie można osiągnąć kontroli objawów po zastosowaniu terapii niższego stopnia. Zawsze wcześniej należy jednak się upewnić, czy technika podawania leków jest prawidłowa, zalecenia są przestrzegane oraz czy występuje kontakt z czynnikami alergizującymi (tab. 12, 13).

Podczas planowania leczenia bardzo ważny jest wybór inhalatora dostosowany do wieku i umiejętności współpracy dziecka. Dla dzieci do 3 roku życia preferowany jest dozujący inhalator ciśnieniowy z komorą inhalacyjną i maską twarzową, ewentualnie leki można podawać za pomocą nebulizatora z maską twarzową. Dzieci w wieku 4-5 lat mogą spróbować przyjmować lek przez dozujący inhalator ciśnieniowy z komorą inhalacyjną i ustnikiem, ewentualnie podobnie jak młodsze dzieci z maską twarzową, lub w nebulizacji z ustnikiem lub maską.

U wielu małych dzieci objawy astmopodobne często samoistnie ustępują, dlatego należy oceniać potrzebę kontynuacji leczenia.

Leczenie niefarmakologiczne

W leczeniu astmy duże znaczenie mają również metody niefarmakologiczne, takie jak np.: unikanie palenia tytoniu lub ekspozycji na dym tytoniowy, podejmowanie aktywności fizycznej, unikanie alergenów i leków wyzwalających zaostrzenia (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych), stosowanie zrównoważonej diety, utrzymywanie optymalnej masy ciała, wykonywanie ćwiczeń oddechowych, unikanie zanieczyszczeń powietrza oraz zmian pogody, stosowanie technik radzenia sobie ze stresem.