W zależności od molekularnego podłoża astmy dzielimy ją na⁷:

• Th2-high – przebiega z zapaleniem eozynofilowym
• Th2-low – przebieg z zapaleniem neutrofilowym.

Opierając się na obecnych w indukowanej plwocinie typach komórek, wyróżniamy astmę⁷:

• eozynofilową
• neutrofilową
• mieszaną
• ubogokomórkową.

Diagnostyka

Badania czynnościowe układu oddechowego odzwierciedlają jego aktualny stan. Pozwalają wykryć lub potwierdzić zaburzenie w budowie dróg oddechowych, określić natężenie obturacji itd. Badania kontrolne powinny być wykonywane najlepiej na tym samym sprzęcie oraz przez tego samego operatora, dzięki czemu łatwiej skutecznie ocenić efekty leczenia oraz rozwój choroby.

Najważniejsze badania czynnościowe to:

• spirometria – badanie wymagające współpracy pacjenta, gdyż polega na wykonaniu silnego wydechu do spirometru, który mierzy parametry czynności płuc. Z tego powodu znajduje ono zastosowanie dopiero u dzieci powyżej 5-6 roku życia
• próba rozkurczowa – polega na przeprowadzeniu badania spirometrycznego przed podaniem salbutamolu i powtórzeniu badania po jego podaniu w celu zbadania odwracalności obturacji
• próba prowokacyjna – jej celem jest wykrycie nadreaktywności oskrzeli, polega na wywołaniu skurczu oskrzeli po wysiłku fizycznym, inhalacji histaminą lub metacholiną
• pomiar szczytowego przepływu wydechowego (PEF – peak expiratory flow) – jest wykonywany przez chorego za pomocą mierników mechanicznych lub elektronicznych. Charakterystyczna dla astmy jest dobowa zmienność PEF. Ze względu na konieczność umiejętnego wykonania pomiaru badanie możliwe jest dopiero u dzieci powyżej 4-5 roku życia.

Inne badania pomocnicze:

• zdjęcie RTG klatki piersiowej – badanie pomocne w wykrywaniu zaburzeń anatomicznych układu oddechowego lub naczyniowego, przydatne w diagnostyce różnicowej astmy
• badania w kierunku alergii, np. punktowe testy skórne lub ocena stężenia swoistych IgE w surowicy
• gazometria krwi tętniczej
• saturacja krwi tętniczej
• badanie plwociny indukowanej
• stężenie tlenku azotu w powietrzu wydychanym^1,4,5.

Kryteria diagnostyczne astmy u dzieci w wieku ≤5 lat

Nawracający świszczący oddech jest częstym objawem towarzyszącym wirusowym infekcjom górnych dróg oddechowych u dzieci w wieku 5 lat i młodszych, dlatego ciężko ustalić konkretną definicję, kiedy objaw ten wskazuje na astmę.

Nie istnieją badania pozwalające na jednoznaczne postawienie diagnozy astmy w tej grupie wiekowej. Przydatne są natomiast następujące badania pomocnicze: testy w kierunku alergii, badania RTG klatki piersiowej pozwalające wykluczyć wrodzone anomalie czy próba terapeutyczna sprawdzająca reakcję na leczenie. Testy oceniające funkcję płuc, takie jak spirometria, nie mają zastosowania w tej grupie wiekowej ze względu na małe prawdopodobieństwo prawidłowego wykonania tych badań pod względem technicznym (ograniczeniem jest niewystarczająca współpraca z dzieckiem).

Tabela 2. Rozpoznanie astmy u dzieci ≤5 roku życia¹

Cechy mogące wskazywać na rozpoznanie astmy to:

• suchy, nawracający lub uporczywy kaszel, nasilający się w nocy bądź towarzyszący świszczącemu oddechowi i duszności, zazwyczaj wyzwalany przez aktywność fizyczną, śmiech, płacz, ekspozycję na dym tytoniowy, szczególnie przy braku infekcji dróg oddechowych
• nawracające epizody świszczącego oddechu mogące występować podczas snu lub wyzwalane przez aktywność fizyczną, śmiech, płacz, ekspozycję na dym tytoniowy czy inne czynniki wchodzące w skład zanieczyszczenia powietrza
• ciężki oddech lub duszność wyzwalane przez aktywność fizyczną, śmiech, płacz
• ograniczona aktywność fizyczna objawiająca się brakiem chęci do biegania, zabawy i śmiechu
• wywiad osobniczy obciążony innymi chorobami alergicznymi, takimi jak: atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa lub uczulenie na alergeny powietrznopochodne i pokarmowe
• w wywiadzie rodzinnym astma u krewnego I stopnia
• kliniczna poprawa objawów po 2-3 miesiącach leczenia kontrolującego oraz pogorszenie stanu po jego zaprzestaniu (tab. 2).

Przeprowadzenie próby terapeutycznej trwającej 3 miesiące zaleca się, gdy: objawy sugerują astmę, alternatywne rozpoznania zostały wykluczone, objawy ze strony układu oddechowego są niekontrolowane i/lub epizody świszczącego oddechu są częste bądź ciężkie. Przed podjęciem decyzji o kontynuacji leczenia należy przeanalizować reakcję na zastosowaną terapię. Jeżeli organizm nie odpowiada na leczenie lub odpowiedź jest niekompletna, należy ponownie rozważyć inne rozpoznania^1,4.

Kryteria diagnostyczne astmy u dzieci >5 roku życia

Tabela 3. Rozpoznanie astmy u dzieci >5 roku życia^1,4,5

Kryteria rozpoznania astmy są takie same u dzieci w wieku 6-11 lat oraz powyżej 12 roku życia. Pacjent musi spełniać 2 następujące kryteria: