Okulistyka

Deficyty widzenia w następstwie niedotlenienia mózgu – ubytki pola widzenia po udarze

Kinga Gołaszewska1

Jakub Zimnoch1

dr n. med. Joanna Konopińska2

¹Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Okulistyki, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

²Klinika Okulistyki, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Adres do korespondencji:

dr n. med. Joanna Konopińska

Klinika Okulistyki

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A

15-276 Białystok

Small golaszewska opt

Kinga Gołaszewska

Small zimnoch opt

Jakub Zimnoch

Small konopinska opt

dr n. med. Joanna Konopińska

• Najczęstsze rodzaje ubytków pola widzenia po udarze – przyczyny i objawy

• Zasady diagnostyki okulistycznej

• Strategie terapeutyczne i metody rehabilitacji

Udar niedokrwienny mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną śmierci na świecie, po chorobach serca i nowotworach. Co roku stwierdza się 48 tys. nowych przypadków udaru. Według definicji jest to nagłe wystąpienie ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu spowodowane wyłącznie przyczynami naczyniowymi związanymi z mózgowym przepływem krwi, trwające dłużej niż 24 godz. Udar można także rozpoznać, gdy objawy trwają <24 godz., ale udokumentowano jednoznacznie ognisko niedokrwienne za pomocą badań neuroobrazowych, objawy ustąpiły po leczeniu trombolitycznym lub pacjent zmarł w pierwszej dobie od początku objawów1.

Większość (ponad 3/4) pacjentów po udarze doświadcza różnych form niepełnosprawności. Coraz częściej rozpoznaje się wśród nich upośledzenie wzroku2. Ubytek pola widzenia zgłasza 8-67% chorych3. Niektóre zaburzenia widzenia są spowodowane wcześniejszym niedokrwieniem mózgu lub patologią oka.

Ubytek pola widzenia po udarze może wystąpić centralnie lub częściej – peryferyjnie (ryc. 1)4. Najczęstszym rodzajem deficytu jest hemianopia homonimiczna, inne rodzaje ubytków mogą obejmować kwadrantanopię górną i dolną, zawężenie pola widzenia oraz mroczki niespecyficzne5. W dalszej części artykułu opisano szerzej wymienione zaburzenia.

Small 24704

Rycina 1. Zaburzenia pola widzenia w zależności od miejsca uszkodzenia drogi wzrokowej (na podstawie Polaski AE, Tatro AL)4

Rodzaje ubytków pola widzenia po udarze

Hemianopia homonimiczna

Przypadek 1

Pacjent 70-letni zgłosił się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) z powodu problemów z widzeniem. Skarży się, że ostatnio coraz częściej upada i nie zauważa przedmiotów w swoim otoczeniu. Czytanie sprawia mu trudności, ponieważ część tekstu jest niewidoczna. W wywiadzie zgłasza niedawno przebyty udar. W badaniu przedmiotowym stwierdzono niedowład połowiczy bardziej nasilony w kończynie górnej lewej, ośrodkowy niedowład mięśni twarzy po stronie lewej, niedoczulicę lewej połowy ciała, afazję i zaburzenia orientacji. W badaniu pola widzenia stwierdzono jego koncentryczne zawężenie. W obrazie tomografii komputerowej (TK) opisano krew w przestrzeni podpajęczej w okolicy potylicznej, ponadto w prawym kącie mostowo-móżdżkowym hiperdensyjny obszar wielkości 15 × 5 mm – podejrzenie ogniska krwotocznego. Krwiak podczepcowy w okolicy ciemieniowo-potylicznej grubości do 7 mm.

Hemianopia homonimiczna (ryc. 1D i G), inaczej niedowidzenie jednoimienne połowicze, dotyka ok. 8% pacjentów po udarze. Jest to ubytek prawej lub lewej połowy pola widzenia obuocznie; zwykle występuje w wyniku udaru obejmującego promienistość wzrokową lub korę wzrokową płata potylicznego zaopatrywaną przez tętnicę środkową i tylną mózgu.

Unaczynienie kory mózgowej pochodzi z 2 źródeł:

  • przez odgałęzienia tętnicy mózgowej środkowej, należącej do układu tętnicy szyjnej wewnętrznej, jest zaopatrywana głównie tylno-boczna część kory wzrokowej, w której jest reprezentowane widzenie centralne (plamkowe)
  • przez odgałęzienia tętnicy mózgowej tylnej jest zaopatrywana przednia część kory wzrokowej, w której jest reprezentowane widzenie obwodowe, oraz skrajnie obwodowy, przeciwstronny, asymetryczny sierp skroniowy6.

Zamknięcie tętnicy tylnej mózgu prowadzi zatem do symetrycznego niedowidzenia połowiczego jednoimiennego z zaoszczędzeniem widzenia plamkowego7.

Kwadrantanopia

Przypadek 2

Do góry