Ciała obce w krtani

Definicja i przyczyny

Ciało obce w krtani to obiekt, który przypadkowo znalazł się w jej świetle. Najniebezpieczniejsze miejsce, w którym może uwięznąć taki obiekt, to głośnia (w przestrzeni między strunami głosowymi). Jest to najwęższe miejsce w drogach oddechowych. Stan taki wymaga natychmiastowego usunięcia ciała obcego, ponieważ taka sytuacja może się zakończyć uduszeniem osoby poszkodowanej jeszcze przed przyjazdem ekipy ratunkowej².

Ciała obce do dróg oddechowych przedostają się częściej u dzieci niż u dorosłych. Z reguły zatrzymują się one w tchawicy lub oskrzelach i mogą to być różne niewielkie przedmioty, zazwyczaj mniejsze od tych, które tkwią w przełyku, np. szpilki, gwoździe, guziki, części protez^11,12.

Ciała obce dostają się do krtani u dzieci, ludzi zamroczonych (alkoholem, narkotykami, lekami), podczas spożywania posiłków i rozmowy w czasie jedzenia, u osób z zaburzeniem czynności splotów nerwowych².

Należy przestrzec przed dość powszechnym zwyczajem spożywania owoców (wiśni, śliwek) gotowanych w kompocie, który podawany jest w szklankach. Po wypiciu płynu wiele osób odchyla głowę do tyłu i po otworzeniu ust wytrząsa owoce ze szklanki, co stwarza ryzyko zakrztuszenia się owocem.

Objawy

Objawy uwięźnięcia ciała obcego w krtani zależą od jego wielkości i konsystencji. Małe przedmioty, takie jak szpilka, pestka, koralik, gwoździk, wywołują atak kaszlu i zostają najczęściej wykrztuszone, choć mogą także przeniknąć do tchawicy i oskrzeli. Z kolei duże ciała obce (kęs pokarmowy, fragment protezy czy zabawki) zalegają najczęściej w części krtaniowej gardła (zachyłek gruszkowaty) lub niestety w szparze głośni, co grozi uduszeniem².

Postępowanie

W przypadku ciała obcego w krtani wykonanie laryngoskopii pośredniej (przez laryngologa) jest wskazaniem czysto teoretycznym, które może zgłaszać ktoś, kto nigdy nie widział człowieka duszącego się z powodu ciała obcego w krtani². Dlatego ze względu na dramatyczną sytuację trzeba bezwzględnie umieć odróżnić ostrą duszność krtaniową spowodowaną dużym ciałem obcym zalegającym w krtani, kiedy pomoc musi być udzielona natychmiast, od ostrych duszności krtaniowych wywołanych innymi przyczynami.

Chory jest siny oraz bardzo silnie pobudzony (dopóki jest jeszcze przytomny) i nie ma mowy, aby podczas ataku kaszlu spokojnie usiadł w celu wykonania laryngoskopii pośredniej, nawet gdyby był obecny laryngolog. Stan taki zdarza się najczęściej przypadkowo, w codziennych warunkach i wówczas jedynie szczęśliwy zbieg okoliczności i opanowanie świadków zdarzenia mogą zadecydować o uratowaniu życia poszkodowanemu. W sytuacjach takich mimo wielu sceptycznych opinii trzeba podjąć próbę usunięcia ciała obcego jeszcze przed przybyciem zespołu ratunkowego².

U małych dzieci, w wieku 3-5 lat, proponuje się chwycenie za nóżki, odwrócenie główką do dołu i podjęcie próby „wytrząśnięcia” ciała obcego z części krtaniowej gardła. Z kolei u osoby dorosłej można niekiedy liczyć na sukces, stosując następujące manewry: jeśli poszkodowany jest jeszcze przytomny, należy nakłonić go do silnego kaszlu (po w miarę spokojnym nabraniu powietrza) i gwałtownego wydechu w celu wykrztuszenia ciała obcego, jeśli jednak to nie przynosi efektu, a poszkodowany coraz bardziej słabnie, co zmniejsza gwałtownie pobudzenie ruchowe towarzyszące zawsze omawianej sytuacji, należy po pochyleniu takiej osoby nisko głową w dół wykonać kilka (5-6) silnych uderzeń w okolicę międzyłopatkową i natychmiast zastosować manewr Heimlicha. Manewr ten polega na ustawieniu się ratującego za poszkodowanym, pochyleniu go do przodu i objęciu od tyłu oburącz w ten sposób, aby jedna dłoń zaciśnięta w pięść była usytuowana między pępkiem a mostkiem (tylko w obrębie tkanek miękkich), a druga była ułożona na pięści. Osoba ratująca musi wykonywać silne ruchy, uciskając wyłącznie tkanki miękkie².

Każdy ucisk musi być wyraźny, aby ciśnienie śródbrzuszne spowodowało także sztuczny wzrost ciśnienia w górnych drogach oddechowych. Podane tu sposoby mogą zapewnić sukces, jeśli ciało obce znajduje się powyżej szpary głośni, czyli w części krtaniowej gardła poszkodowanego. Jeśli jednak ciało obce przemieściło się poza szparę głośni, teoretycznie uratować go może jedynie konikotomia czy tracheobronchoskopia, co zależy od rozmiarów ciała obcego^11,12. Na szczęście jednak ciała obce na ogół zatrzymują się w części krtaniowej gardła i proponowane tu manewry powinny być wykonywane, mimo że mają też przeciwników, jak to bywa w każdej dziedzinie życia.

Szczegółowe postępowanie w przypadku ciała obcego w krtani przedstawiono na rycinie 2.

Rycina 2. Algorytm diagnostyki i postępowania w przypadku ciała obcego w krtani

Zachłyśnięcie (zakrztuszenie)

Definicja i etiologia

Zachłyśnięcie (zakrztuszenie) to stan, w którym najczęściej małe ciało obce dostaje się przypadkowo do gardła dolnego, krtani, a nawet – jeśli jest to płyn – do tchawicy, wyzwalając jako reakcję gwałtowny odruch kaszlowy.

Do głównych przyczyn powodujących zaburzenia w fizjologicznym mechanizmie połykania należą²: