Przygotowanie asystora

Asystor, pełniący funkcję magazynu wszelkich przedmiotów wykorzystywanych przez stomatologa w trakcie pracy, powinien być przygotowany w identyczny sposób jak stolik zabiegowy w salach operacyjnych. Oznacza to, że należy go przykryć jałową, jednorazową serwetą chirurgiczną, a na jej powierzchni rozłożyć sterylny sprzęt i narzędzia niezbędne do obsłużenia wyłącznie jednego pacjenta. Po zabiegu wszystkie przyrządy wielokrotnego użytku powinny zostać poddane dezynfekcji i sterylizacji, a jednokrotnego – wyrzucone do pojemnika na odpady medyczne. Powierzchnię asystora po każdej wizycie pacjenta należy zdezynfekować czystą ściereczką nasączoną roztworem dezynfekcyjnym.

Profilaktyka zakażeń SARS-CoV-2 w gabinecie stomatologicznym

Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce i na świecie, związana z rozwojem infekcji koronawirusem SARS-CoV-2, powoduje konieczność wzmożonej kontroli oraz czujności w gabinecie stomatologicznym. Z uwagi na fakt, że wirus ten może rozprzestrzeniać się drogą powietrzno-kropelkową, ale także przez kontakt bezpośredni i wektory mechaniczne, zalecane jest poszerzenie dotychczasowych procedur w zakresie profilaktyki i higieny. Zgodnie z danymi literaturowymi SARS-CoV-2 wykorzystuje tę samą ścieżkę wnikania do komórki co koronawirus SARS, tj. za pośrednictwem receptora komórkowego ACE2. Komórki ACE2+ są obecne obficie w drogach oddechowych, a także wykazano ich morfologiczną zgodność z komórkami nabłonka gruczołów ślinowych w jamie ustnej człowieka. Oznacza to, że do zakażenia koronawirusem w gabinecie stomatologicznym może dojść w trakcie:

• bezpośredniej komunikacji z pacjentem,
• bezpośredniego kontaktu z krwią, płynami ustnymi lub innymi materiałami pacjenta,
• wdychania powietrza, w którym wirus może pozostawać zawieszony przez długi czas,
• kontaktu śluzówki spojówki, nosa lub jamy ustnej z kroplami i aerozolami zawierającymi ten mikroorganizm,
• pośredniego kontaktu z zanieczyszczonymi instrumentami i/lub powierzchniami.[13]

Oficjalne zalecenia w czasie epidemii SARS-CoV-2 zwracają uwagę na konieczność identyfikacji pacjenta z podejrzeniem zakażenia koronawirusem przez lekarza stomatologa. W tym celu konieczny jest pomiar temperatury ciała z wykorzystaniem bezdotykowego termometru. W przypadku wystąpienia podejrzenia o zakażenie lekarz stomatolog powinien natychmiast wdrożyć postępowanie epidemiologiczne oraz medyczne, tj. odmówić wykonania leczenia w placówce, poddać pacjenta kwarantannie i jak najszybciej zgłosić się do oddziału kontroli zakażeń.

Wskazane jest także poszerzenie wywiadu lekarskiego w kierunku:

• podróży zagranicznych do obszarów o potwierdzonej transmisji SARS-CoV-2,
• bliskiego kontaktu z osobą, u której stwierdzono zakażenie SARS-CoV-2 (kontakt z przypadkiem potwierdzonym lub przypadkiem prawdopodobnym),
• pracy lub przebywania jako odwiedzający w jednostce opieki zdrowotnej, w której leczono pacjentów zakażonych SARS-CoV-2,
• wystąpienia w ciągu ostatnich 14 dni gorączki lub problemów z oddychaniem.

W przypadku uzyskania przynajmniej jednej odpowiedzi twierdzącej przy temperaturze ciała pacjenta poniżej 37,3°C zalecane jest odroczenie terminu wykonania leczenia do 14 dni i poinstruowanie go o konieczności domowej kwarantanny.

W świetle epidemii koronawirusa Polskie Towarzystwo Stomatologiczne na podstawie literatury fachowej oraz komunikatów organów sanitarnych zwraca szczególną uwagę na istotną rolę spotkania instruktażowego dla personelu medycznego, który w tym czasie powinien w specjalny sposób zadbać o utrzymanie czystego i suchego środowiska w gabinecie dentystycznym, co pomoże ograniczyć transmisję koronawirusa.

Ponadto w przypadku pacjentów, którzy na wszystkie pytania z wywiadu udzielili odpowiedzi „nie”, a ich temperatura ciała jest poniżej 37,3°C, możliwe jest przeprowadzenie leczenia przy zachowaniu większej ostrożności, tj.:

• wzmożonej częstotliwości mycia i dezynfekcji rąk nie tylko wśród personelu, ale także wśród pacjentów placówki,
• zwiększonej częstotliwości dezynfekcji powierzchni płaskich w gabinetach stomatologicznych,
• płukania jamy ustnej środkiem antyseptycznym (zalecane jest stosowanie 1-proc. nadtlenku wodoru lub 0,2-proc. powidonu) w rozworze ciepłej wody (27°C),
• stosowania osobistych środków ochrony, w tym: maseczek chirurgicznych, okularów ochronnych, rękawiczek, ochrony twarzy, jednorazowych czapek roboczych, odzieży ochronnej – podczas każdego kontaktu z pacjentem,
• minimalizacji ryzyka zakażenia poprzez niedotykanie okolic oczu, nosa i ust niemytymi rękami bądź dłońmi w rękawiczkach,
• stosowania gumowych zapór i eżektorów o dużej objętości w celu minimalizacji wytwarzania aerozolu,
• stosowania techniki na cztery ręce, która jest korzystna do kontrolowania infekcji,
• minimalizacji procedur generujących aerozol,
• systematycznej dezynfekcji urządzeń klimatyzacyjnych w placówce.[14,15]

Istotna jest również dbałość o to, żeby w poczekalni placówki znajdował się tylko jeden pacjent (kolejny powinien czekać na zewnątrz), zachowywanie minimalnego dystansu pomiędzy osobami w placówce oraz usunięcie z poczekalni wszelkich przedmiotów, które mogą stanowić podłoże dla namnażania się koronawirusa. Tylko wdrożenie odpowiednich procedur i ich konsekwentne przestrzeganie może pozwolić na przerwanie pasma transmisyjnego wirusa i zapewnienie bezpieczeństwa w gabinecie stomatologicznym w czasie epidemii.

Odpady medyczne jako potencjalne źródło zakażeń w gabinecie stomatologicznym

Zakaźne odpady medyczne stanowią poważne zagrożenie epidemiczne. Wynika to z faktu, że groźne patogeny są w stanie przetrwać w środowisku przez długi czas. Z tego względu tak ważne jest prawidłowe gospodarowanie odpadami w podmiotach leczniczych. To zagadnienie podlega regulacjom prawnym i zostało szczegółowo opisane w takich dokumentach jak:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi,
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 października 2016 r. w sprawie wymagań i sposobów unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych,
• Ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach,
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów,
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie rodzajów odpadów medycznych i odpadów weterynaryjnych, których odzysk jest dopuszczalny,
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 stycznia 2014 r. w sprawie dokumentu potwierdzającego unieszkodliwienie zakaźnych odpadów medycznych lub zakaźnych odpadów weterynaryjnych.

Istotne jest, aby w każdym gabinecie stomatologicznym została opracowana szczegółowa procedura postępowania z odpadami medycznymi wytwarzanymi w podmiocie leczniczym. Segregacja odpadów związanych z wykonywaniem usług medycznych w gabinetach stomatologicznych zgodnie z aktualnymi wytycznymi powinna się odbywać w sposób przedstawiony w tabeli 2.

Tabela 2. Segregacja odpadów medycznych w gabinecie stomatologicznym (opracowanie własne)

Odpady medyczne gromadzi się w pojemnikach lub workach w miejscu ich powstawania oraz wstępnie magazynuje w następujący sposób: