Wstęp

Neuropsychologia jest dziedziną zajmującą się badaniem mózgowych mechanizmów zachowania, innymi słowy neuroanatomicznych i neurofizjologicznych podstaw tzw. wyższych czynności psychicznych.

Do podstawowych wyższych czynności psychicznych zaliczamy (wg podziału A.R. Łurii, jednego z klasyków neuropsychologii; w nawiasach podano określenia zaburzeń poszczególnych funkcji mózgowych):

• spostrzeganie (zaburzenie spostrzegania to agnozja, np. wzrokowa, słuchowa, dotykowa)
• ruch i działanie (apraksja to niezdolność do wykonywania wyuczonych celowych czynności ruchowych, np. pacjent nie jest w stanie samodzielnie się ubrać lub powtórzyć sekwencji ruchów)
• pamięć (amnezja)
• mowa (afazja)
• uwaga
• myślenie konstrukcyjne – niewerbalne, dyskursywne – werbalne.
  
  

Czynnikami warunkującymi rozwój funkcji psychicznych są, najogólniej mówiąc: wyposażenie genetyczne, wpływ środowiska oraz interakcja pomiędzy genotypem a środowiskiem. U pacjentów z padaczką należy uwzględnić także wieloczynnikowy wpływ choroby na funkcje psychiczne, co dotyczy zwłaszcza dzieci – wśród kluczowych czynników należy wymienić:

• chorobę podstawową leżącą u podłoża padaczki w przypadku padaczki objawowej (uszkodzenie strukturalne – wada wrodzona, zmiany poniedotlenieniowe, zmiany pozapalne, zespół genetyczny, w którego obraz kliniczny wpisana jest padaczka, etc.)
• przebieg padaczki
  • wiek ujawnienia się choroby
  • rodzaj napadów oraz stopień kontroli napadów w danej chwili
  • wzorzec oraz nasilenie zmian w zapisie EEG (typ zespołu padaczkowego)
  • czas trwania choroby, długość okresów beznapadowych oraz długość okresów z częstymi napadami
• wpływ leków przeciwpadaczkowych.
  
  

Ze względu na te czynniki u pacjentów z padaczką w wieku rozwojowym bardzo trudno o jednoznaczne wnioski dotyczące dalszego rozwoju psychoruchowego i funkcjonowania intelektualnego oraz możliwości osiągania umiejętności szkolnych. Pewne podstawowe zależności nasuwają się oczywiście same, np. im wcześniejszy wiek ujawnienia się padaczki, im więcej przyjmowanych leków przeciwpadaczkowych, zwłaszcza starszej generacji, tym większe deficyty rozwojowe. W praktyce jednak pacjenci często nas zaskakują, dlatego na pytania rodziców dotyczące dalszych losów dziecka, stawiane na początku choroby, należy zawsze odpowiadać z dużą ostrożnością.

Diagnostyka neuropsychologiczna jest dziedziną psychologii i to psycholodzy kliniczni, niekiedy jako specjaliści neuropsycholodzy, zajmują się szczegółowym badaniem funkcji psychicznych. W tym rozdziale nie opisuję więc metod badania neuropsychologicznego dzieci, odsyłając zainteresowanych do literatury specjalistycznej.