Ręczny drenaż limfatyczny

Ręczny drenaż limfatyczny (manual lymph drainage, MLD) powinien być wykonywany przez odpowiednio wyszkolonego fizjoterapeutę. Ważne jest indywidualne podejście do każdego chorego i odpowiedni dobór intensywności masażu w zależności od rodzaju obrzęku, czasu jego trwania i zaawansowania oraz współistnienia innych schorzeń, a także od osobniczej wrażliwości na masaż.

Wyróżnia się dwie składowe MLD: pobudzenie aktywności naczyń limfatycznych oraz opróżnienie dróg chłonnych i odprowadzenie przez nie nagromadzonego obrzęku. Proces rozpoczyna się od uaktywnienia centralnych i zdrowych naczyń chłonnych, by mogły przejąć odprowadzaną do nich chłonkę z obrzęku. Ogólną zasadą wykonywania drenażu limfatycznego jest opróżnianie bliższego segmentu, a następnie odprowadzenie do niego obrzęku z niższego piętra (np. opróżnienie uda, przesunięcie obrzęku z goleni do uda, ponowne opróżnienie uda, potem opracowanie stopy, przesunięcie obrzęku do goleni, następnie z goleni do uda itd.). Opracowywać można każdą okolicę ciała: twarz, wnętrze jamy ustnej, szyję i kark, klatkę piersiową, kończynę górną z dołem pachowym, jamę brzuszną (zbiornik mleczu), grzbiet, kończynę dolną z okolicą pachwinową. Wszelkie chwyty stosuje się nie więcej niż 5-7 razy, aby nie doprowadzić do przegrzania i uszkodzenia skóry. Każdy chwyt składa się z fazy przesuwania (ucisk), w której wzmaga się tworzenie limfy, limfangiomotoryka i odprowadzanie limfy, oraz fazy odprężenia (zwolnienie ucisku), której istotą jest działanie ssące opróżnionych naczyń chłonnych. Bardzo ważna jest znajomość anatomii dróg chłonnych i kierunków odprowadzania przez nie limfy. Drenaż limfatyczny prowadzi się zgodnie ich układem (np. główne drogi chłonne kończyny dolnej biegną wzdłuż żyły odpiszczelowej i w jej kierunku powinno się odprowadzać obrzęk, a następnie w kierunku węzłów chłonnych pachwinowych). Takie sesje mogą być wykonywane dwa lub trzy raz na dobę. W przerwach kończyna musi być zabandażowana. Uzyskanie maksymalnej redukcji obrzęku wymaga zwykle cyklu zabiegów trwającego 4-6 tygodni [2].

Wśród przeciwwskazań do stosowania MLD wyróżnia się przeciwwskazania ogólne (dotyczące wszystkich okolic ciała) i miejscowe (charakterystyczne dla danego obszaru ciała).

Bezwzględnymi ogólnymi przeciwwskazaniami do stosowania MLD są:

• aktywny proces zapalny (zagrożenie wystąpieniem posocznicy),

• aktywny proces nowotworowy i przerzuty do węzłów chłonnych,

• niewyrównana niewydolność serca, zwłaszcza prawokomorowa.

Przykładami przeciwwskazań miejscowych do MLD są:

• w obrębie szyi – nadczynność tarczycy, nadwrażliwość zatoki tętnicy szyjnej, zaburzenia rytmu serca,

• w obrębie jamy brzusznej – ciąża, miesiączka, tętniak aorty brzusznej, nieswoiste zapalenia jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), uchyłkowatość jelit, ostre schorzenia jamy brzusznej, stan po niedawnej operacji w obrębie jamy brzusznej,

• w obrębie kończyn – zakrzepowe zapalenie żył [2].

Kompresjoterapia

Stosowanie kompresjoterapii jest niezbędne w terapii obrzęku chłonnego. Niektórzy fizjoterapeuci pomijają ten element, co sprawia, że leczenie jest nieskuteczne i bezcelowe.

Podstawowymi celami kompresjoterapii są:

• utrzymanie korzystnych następstw przeprowadzonego ręcznego drenażu limfatycznego (MLD),

• zwiększenie skuteczności pompy mięśniowo-stawowej,

• ułatwienie wnikania płynu tkankowego do początkowych naczyń limfatycznych,

• zmniejszenie objętości i obwodu obrzękniętej części ciała,

• ułatwienie regeneracji zwłókniałych tkanek,