Ostra gorączkowa dermatoza neutrofilowa najczęściej występuje u kobiet i dotyczy grupy wiekowej 30-50 lat. Objawia się bolesnymi, ostro odgraniczonymi od otoczenia, intensywnie czerwonymi obrzękowo-naciekowymi ogniskami. Na obwodzie zmian często powstają krwotoczne pęcherzyki i krostki (powierzchnia może się złuszczać), zwykle są mnogie, o średnicy od 4 mm do ponad 12 cm. Najczęściej lokalizują się na tułowiu, kończynach górnych (po stronie wyprostnej), twarzy i szyi. Zmianom skórnym mogą towarzyszyć objawy ogólne: bóle mięśniowe i stawowe, gorączka, nudności oraz uczucie ogólnego rozbicia.[10] W obrazie histopatologicznym stwierdza się obfite nacieki neutrofilowe w obrębie ognisk chorobowych. Leczenie jest podobne jak poprzednich zmian, obejmuje zarówno stosowanie doustnych glikokortykosteroidów, jak i inne leki immunosupresyjne.

Nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka (epidermolysis bullosa acquisita – EBA)

To choroba o podłożu autoimmunologicznym, która najczęściej występuje pomiędzy 40. a 60. r.ż. Lokalizuje się w okolicach narażonych na urazy mechaniczne (łokcie, kolana, ręce, stopy), często zajęta jest również błona śluzowa jamy ustnej. EBA objawia się obecnością dużych i dobrze napiętych pęcherzy, często z towarzyszącym świądem i pieczeniem skóry, które gojąc się, pozostawiają zanikowe blizny z prosakami.[11]

Zespoły złego wchłaniania

Niektóre zmiany skórne mogą towarzyszyć upośledzonemu wchłanianiu pokarmów, a co za tym idzie – złemu wchłanianiu witamin i minerałów. Przykładem takim jest niedobór cynku, który może być spowodowany jego niedostateczną ilością w diecie lub upośledzonym wchłanianiem w przebiegu takich chorób jak choroby zapalne jelit, zapalenie trzustki i towarzyszące tym chorobom przewlekłe biegunki, a także przewlekłe choroby nerek. Występuje także dziedziczne upośledzenie jelitowej absorpcji cynku dziedziczone autosomalnie recesywnie – acrodermatitis enteropathica.

Niezależnie od przyczyny niedobór cynku objawia się pod postacią rumieniowych, ostro odgraniczonych plam pokrytych nadżerkami i strupami (strup najczęściej w części centralnej, na obwodzie występują pęcherzyki i krostki), zlokalizowanych w okolicy naturalnych otworów ciała oraz na dystalnych częściach kończyn. Zmiany mogą także występować na włosach – można spotkać włosy przypominające ubarwienie zebry, z jasnymi i ciemnymi pasmami, co stanowi odzwierciedlenie zmian stężenia cynku w organizmie.[12]

Przykładem zespołu jelitowo-skórnego jest także choroba Dühringa, czyli opryszczkowate zapalenie skóry. Jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, częściej występująca u mężczyzn (3:2), której pierwsze objawy zwykle występują w wieku młodzieńczym. Oprócz zmian skórnych w chorobie tej występuje również enteropatia glutenozależna (celiakia), z jej wszystkimi konsekwencjami.

U większości osób z chorobą Dühringa stwierdza się anatomiczne zmiany w obrębie jelita cienkiego – spłaszczenie lub zanik kosmków jelitowych typowy dla choroby trzewnej. Zarówno celiakia, jak i choroba Dühringa związane są z antygenami zgodności tkankowej HLA DQ2, HLA DQ8. Dla obu jednostek charakterystyczne jest występowanie przeciwciał przeciwciała klasy IgA oraz IgG przeciw macierzy pozakomórkowej endomysium mięśni gładkich (IgA-Em, EMA), a także nieco bardziej czułych i swoistych przeciwciał w obu wymienionych klasach przeciw transglutaminazie tkankowej czy też przeciw deaminowanemu peptydowi gliadyny. W diagnostyce różnicowej najczęściej wystarczające jest oznaczenie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA oraz stężenia IgA całkowitego, ponieważ wielu chorobom autoimmunologicznym może towarzyszyć również niedobór IgA. Wówczas miarodajne są analogiczne przeciwciała w klasie IgG. Choroba Dühringa współistnieć może także z:

• nieswoistymi zapalnymi chorobami jelit,
• chłoniakami przewodu pokarmowego,
• chorobami autoimmunologicznymi tarczycy,
• cukrzycą,
• toczniem rumieniowatym układowym,
• bielactwem.

Patognomicznym objawem opryszczkowatego zapalenia skóry jest odkładanie się ziarnistych złogów IgA w brodawkach skórnych z obecnością mikroropni. Objawy zazwyczaj są polimorficzne – mogą przybierać postać rumienia, pęcherzyków, pęcherzy, grudek i krost o układzie opryszczkowatym z towarzyszącym intensywnym świądem (często klinicznie widoczne są tylko przeczosy). Zmiany skórne najczęściej lokalizują się w okolicach wyprostnych ciała (na łokciach i kolanach), poza tym na karku, ramionach, skórze owłosionej głowy i pośladkach. Niekiedy zmiany pęcherzowo-nadżerkowe występują na śluzówkach jamy ustnej. Typowo choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji.[13] Podstawą leczenia jest eliminacja glutenu z diety. Stopień nietolerancji glutenu jest osobniczo zmienny, a o przestrzeganiu diety możemy się przekonać, wykonując badanie stężenia przeciwciał po trzech miesiącach jej stosowania, najczęściej wracają one do wartości prawidłowych, poprawia się także obraz skóry oraz objawy jelitowe. Dieta powinna być przestrzegana stale.

Zakażenia przewodu pokarmowego

Zakażenia przewodu pokarmowego także mogą objawiać się w postaci zmian skórnych.

W przebiegu zakażeń pasożytniczych (lamblia, owsik, glista, tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony) może pojawiać się nawrotowy wysiew zmian o charakterze bąbli pokrzywkowych. Zakażeniom bakteryjnym (Salmonella, Shigella) mogą towarzyszyć m.in. rumień guzowaty i piodermia zgorzelinowa.

Ryc. 7-8. Trądzik różowaty.

Zakażenie Helicobacter pylori często bywa kojarzone z trądzikiem różowatym (acne rosacea) (ryc. 7-8). Jest to choroba, która zwykle rozpoczyna się ok. 30. r.ż., a jej szczyt nasilenia przypada na 40.-50. r.ż. Częstsze zachorowania na acne rosacea stwierdza się wśród kobiet, ale choroba ma cięższy przebieg u mężczyzn. W początkowym okresie zmiany mają charakter rumieniowy z przemijającym zaczerwienieniem skóry twarzy, w dalszym przebiegu zmiany naczyniowe utrwalają się pod postacią teleangiektazji, a także pojawiają się wykwity grudkowe i krostkowe. Zmiany lokalizują się w środkowej części twarzy (nos, policzki, czoło – objaw motyla). U mężczyzn głównie dochodzi do zmian przerostowych nosa zwanych rhinophyma.[14] Związek pomiędzy trądzikiem różowatym a infekcją Helicobacter pylori jest wciąż dyskutowany i nie ma na to pewnych dowodów, niemniej większość pacjentów odnosi korzyść z eradykacji zakażenia, dlatego szczególnie w przypadkach opornych na leczenie celowe wydaje się badanie współwystępowania infekcji H. pylori i jej ewentualne leczenie.

Choroby uwarunkowane genetycznie

W temacie współwystępowania zmian skórnych w przebiegu chorób przewodu pokarmowego należy także pamiętać o genodermatozach. Są to uwarunkowane genetycznie choroby skóry umożliwiające identyfikację pacjentów z wrodzonym wysokim ryzykiem rozwoju nowotworów narządów wewnętrznych, m.in. nowotworów przewodu pokarmowego.

Zespół Peutza-Jeghersa

Choroba objawia się pod postacią licznych plam soczewicowatych i piegów najczęściej zlokalizowanych na:

• błonie śluzowej jamy ustnej,
• wargach,
• skórze wokół ust, oczu lub odbytu,
• kończynach (kciukach).