Imikwimod

Jest modulatorem odpowiedzi immunologicznej. Wykazuje działanie przeciwnowotworowe i przeciwwirusowe. Jest agonistą receptorów Toll-podobnych i stymuluje wydzielanie m.in. TNF-α oraz IFN-α poprzez aktywację NF-κB²⁶.

W Polsce imikwimod jest dostępny w postaci 5% kremu do stosowania zewnętrznego. Został zarejestrowany w leczeniu kłykcin kończystych zewnętrznych narządów płciowych i okolic odbytu, powierzchownych ognisk BCC oraz rogowacenia słonecznego bez cech przerostu i hiperkeratozy, o typowym przebiegu klinicznym, na twarzy lub owłosionej skórze głowy u chorych z wydolnym układem immunologicznym, gdy inne metody leczenia miejscowego są przeciwwskazane albo nieodpowiednie.

W literaturze można znaleźć prace kazuistyczne dotyczące zastosowania 5% imikwimodu w kremie (w monoterapii) u pacjentów z mnogimi TE w przebiegu BSS (3-7 × w tygodniu przez 3-8 miesięcy), z widoczną przynajmniej częściową poprawą. Obiecujące wyniki uzyskali także badacze, którzy wdrożyli u 11-letniej dziewczynki terapię skojarzoną 5% imikwimodem w kremie z 1% żelem z tretynoiną – w ciągu 3 lat ustąpiło 80% zmian. Inny rodzaj terapii złożonej zastosowano u pacjenta z MFT (ablacja laserem CO₂, a następnie aplikacja 5% imikwimodu w kremie 5 × w tygodniu)²⁰.

Wismodegib

Jest drobnocząsteczkowym inhibitorem szlaku Hedgehog. Przekazywanie sygnałów tym szlakiem przez białko SMO (smoothened transmembrane protein) prowadzi do aktywacji i lokalizacji w jądrze komórkowym czynników transkrypcyjnych GLI (glioma-associated oncogene) oraz indukcji docelowych genów szlaku Hedgehog. Wiele z tych genów odgrywa rolę w proliferacji, przeżyciu i różnicowaniu komórek. Wismodegib wiąże się z białkiem SMO i hamuje jego funkcję, prowadząc do zablokowania transdukcji sygnału przekazywanego szlakiem Hedgehog.

W Polsce wismodegib jest dostępny w postaci kapsułek twardych, zawierających 150 mg preparatu. Został zarejestrowany w leczeniu BCC objawowego z przerzutami oraz miejscowo zaawansowanego BCC bez możliwości leczenia chirurgicznego lub radioterapii.

Wismodegib p.o. zastosowano u pacjenta z mnogimi TE, u którego wskazaniem do podania leku były równocześnie występujące zaawansowany i przerzutowy BCC oraz złośliwy rak trichoblastyczny. Po 2 miesiącach leczenia zaobserwowano znaczną regresję guzków na twarzy, przy braku odpowiedzi ze strony guzów złośliwych. Znaczącą poprawę uzyskano także u innego pacjenta z mnogimi TE, stosując wismodegib doustnie w połączeniu z ablacją laserem CO₂ licznych guzków na twarzy²⁰.

Adalimumab

Jest to rekombinowane ludzkie przeciwciało monoklonalne, które wiąże się swoiście z TNF-α i hamuje jego aktywność poprzez blokowanie wiązania z receptorami TNFR1 (p55) i TNFR2 (p75) na powierzchni komórki. W Polsce adalimumab jest wskazany w leczeniu niektórych postaci reumatoidalnego zapalenia stawów, czynnego wielostawowego młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów, zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych, łuszczycy zwykłej i łuszczycowego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, osiowej spondyloartropatii bez zmian radiograficznych charakterystycznych dla zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, ropnego zapalenia apokrynowych gruczołów potowych, nieinfekcyjnego zapalenia błony naczyniowej oka. W naszym kraju obecnie są dostępne preparaty siedmiu producentów, a wskazania rejestracyjne do ich stosowania wg ChPL poszczególnych preparatów mogą się różnić.

Środki farmakologiczne, które mają działanie hamujące na funkcje NF-κB, mogą być potencjalnie przydatne w leczeniu MFT1. Fisher i Geronemus w 2010 r. opisali przypadek MFT o ciężkim przebiegu u 41-letniej kobiety, u której występowały nawroty zmian mimo poddania się licznym zabiegom laserowym w ciągu 15 lat. Osiągnięto bardzo wyraźną poprawę po leczeniu obejmującym kwas acetylosalicylowy podawany doustnie i adalimumab w iniekcjach podskórnych przez 8 miesięcy. Po leczeniu stwierdzono, że resztkowe TE były mniejsze i bardziej płaskie, a skóra pacjentki stała się mniej stwardniała. Zaobserwowano także znaczną poprawę w zakresie TE zlokalizowanych w okolicach brwi i przedniej linii włosów, czyli dwóch obszarach, które wcześniej nie były poddawane zabiegom ablacji laserowej, zatem poprawa stanowiła jedynie efekt farmakoterapii. W opisanym przypadku wpływ każdego z leków na wynik leczenia wydaje się jednak trudny do precyzyjnego określenia²⁰.

Glikokortykosteroidy i niesteroidowe leki przeciwzapalne (jako czynniki hamujące szlak NF-κB)

W 2016 r. Mulder i wsp. opisali terapię cylindroma z wykorzystaniem kolejno serii doogniskowych iniekcji acetonidu triamcynolonu, diklofenaku w żelu stosowanego miejscowo przez 3 miesiące oraz serii doogniskowych wstrzyknięć kwasu salicylowego. Guzy leczone w taki sposób pozostały jednak niezmienione²⁷. Podobnie niezadowalające wyniki uzyskano, stosując miejscowo kwas salicylowy w różnych stężeniach w leczeniu CCS, prawdopodobnie dlatego że jest on raczej słabym i nieswoistym blokerem aktywacji NF-κB²⁸.

Retinoidy

Próby leczenia ogólnego mnogich TE retinoidami: izotretynoiną i acytretyną również nie przyniosły zachęcających wyników^21,29.

Nadtlenek benzoilu

Jest związkiem utleniającym, który działa miejscowo przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwłojotokowo, łagodnie keratolitycznie, wysuszająco, miejscowo znieczulająco i przeciwświądowo, pobudza ziarninowanie oraz syntezę kolagenu. W Polsce jest dostępny w postaci 5% i 10% żelu. Może być stosowany miejscowo samodzielnie lub jako składnik złożonych preparatów przeciwtrądzikowych.

Okamura i wsp. opisali efekt stosowania nadtlenku benzoilu u 18-letniej kobiety z MFT. Po 3 miesiącach monoterapii zaobserwowali spłaszczenie i zmniejszenie grudek na twarzy oraz dalszą poprawę 7 miesięcy później. Nie wystąpiły żadne zdarzenia niepożądane. Zmiany skórne nigdy nie uległy zaostrzeniu i pozostawały pod dobrą kontrolą kliniczną przez co najmniej 2,5 roku obserwacji. Zdaniem autorów poprawę po zastosowaniu nadtlenku benzoilu u pacjentów z MFT można wytłumaczyć m.in. działaniem przeciwzapalnym poprzez hamowanie uwalnianych cytokin prozapalnych, w tym TNF-α³⁰.

Pegkantratynib

W badaniu klinicznym II fazy, które obejmowało pacjentów z CCS (fenotypowym lub potwierdzonym w badaniu genetycznym), nie uzyskano oczekiwanej redukcji rozmiaru guzów leczonych miejscowo preparatem zawierającym pegkantratynib (inhibitor kinazy receptora tropomiozyny) w stężeniu 0,5%. Zaobserwowano redukcję bolesności guzów, potwierdzono bezpieczeństwo i dobrą tolerancję leczenia, ale stężenie leku uznano za niewystarczające, aby znieść sygnalizację kinazy receptora tropomiozyny^5,31.