Już subkliniczna nadczynność tarczycy przy utrzymującym się prawidłowym (choć najczęściej w górnych granicach normy) stężeniu hormonów tarczycy ma implikacje kliniczne, m.in. zwiększa ryzyko złamań. Jest to następstwem zmniejszenia gęstości masy kostnej w przebiegu zwiększonej resorbcji kostnej wywołanej przez hormony tarczycy. Częściej również występują tachykardia i zaburzenia rytmu serca, w tym 3-6-krotnie większe jest ryzyko migotania przedsionków. Rośnie częstość epizodów wieńcowych, niewydolności serca i innych zdarzeń sercowo-naczyniowych [3,4]. Wyniki badań i metaanaliz nie potwierdzają jednoznacznie zwiększenia śmiertelności w subklinicznej nadczynności tarczycy. Jednak według niektórych doniesień związana z tymi czynnikami zwiększona śmiertelność ogólna i z przyczyn sercowo-naczyniowych wzrasta z wiekiem i stopniem supresji TSH. Na przykład w metaanalizie obejmującej dane 52 674 pacjentów, spośród których 22 437 chorych przebyło incydenty wieńcowe, a u 2188 rozpoznano subkliniczną nadczynność tarczycy (TSH <0,45 mU/l), wykazano, że subkliniczna nadczynność tarczycy wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością całkowitą (HR 1,24, 95% PU 1,06-1,46), z przyczyn sercowo-naczyniowych (HR 1,29, 95% PU 1,02-1,62), częstszym występowaniem epizodów choroby wieńcowej (HR 1,21, 95% PU 0,99-1,46) oraz migotania przedsionków (HR 1,68, 95% PU 1,16-2,43). Wyniki te nie zależały od płci, wieku czy wcześniej rozpoznanej choroby wieńcowej. Ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych było szczególnie duże w grupie z TSH <0,1 mU/l w porównaniu z chorymi ze stężeniem TSH w przedziale 0,1-0,44 mU/l (HR 1,84 vs 1,24) [9]. Subkliniczna nadczynność tarczycy koreluje również z częstszym występowaniem otępienia [3,4].

Przełom tarczycowy

Przełom tarczycowy jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, wynikającym z nagłej dekompensacji nierozpoznanej lub niewłaściwie leczonej nadczynności tarczycy na skutek zakażenia, niewłaściwego przygotowania do zabiegu operacyjnego, ciężkiej choroby, terapii jodem radioaktywnym lub podania jodowych środków kontrastowych. Objawy przełomu tarczycowego to: gorączka (>40˚C), odwodnienie, pobudzenie lub apatia ze śpiączką włącznie, tachykardia, objawy niewydolności serca, wstrząs. Stan ten jest obarczony 30-50% śmiertelnością [1-4].

Leczenie

Leczenie nadczynności tarczycy jawnej i utajonej zależy od przyczyny nadczynności. Stosowane metody terapii to:

• leki przeciwtarczycowe – tionamidy (tiamazol, propylotiouracyl),

• leczenie jodem promieniotwórczym ¹³¹I,

• leczenie operacyjne,

• beta-adrenolityki stosowane jako leczenie uzupełniające we wszystkich metodach kontrolowania objawów nadczynności. Są szczególnie przydatne w przypadku przyspieszonej czynności serca i zaburzeń rytmu, dodatkowo zmniejszają drżenia mięśni. Najczęściej zaleca się propranolol (w dawce 10-40 mg podawanej 3 razy dziennie), ewentualnie beta-adrenolityki β₁-selektywne, jak metoprolol czy bisoprolol. Wymieniane wśród zalet propranololu blokowanie konwersji T4 do T3 nie ma raczej znaczenia terapeutycznego [3].

Decyzję o metodzie leczenia podejmuje się w zależności od rodzaju patologii odpowiedzialnej za nadczynność tarczycy. Na przykład pacjenci z wolem guzkowym lub chorobą Gravesa-Basedowa mogą być leczeni operacyjnie, ablacją tarczycy jodem promieniotwórczym ¹³¹I lub tionamidami.

W przypadku egzogennej subklinicznej nadczynności tarczycy:

• pacjenci leczeni substytucyjnymi dawkami lewotyroksyny z powodu jej niedoczynności powinni mieć tak dobraną dawkę leku, aby stężenie TSH utrzymywało się w przedziale 0,5-5,0 mU/l,

• pacjenci z rakiem tarczycy otrzymujący supresyjne dawki lewotyroksyny odnoszą większe korzyści z hamowania TSH w stosunku do zwiększonego ryzyka sercowo-naczyniowego i objawów nadczynności. Należy najpierw włączyć beta-adrenolityki, a w przypadku utrzymywania się objawów rozważyć zmniejszenie dawek lewotyroksyny [1-4].

W endogennej subklinicznej nadczynności tarczycy:

• pacjenci z TSH <0,1 mU/l oraz:

- z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym (osoby >65 r.ż., z zaburzeniami rytmu serca), kobiety w okresie pomenopauzalnym z osteoporozą lub czynnikami ryzyka osteoporozy powinni być leczeni w zależności od patologii tarczycy,

- bez czynników ryzyka powinni być leczeni, jeśli występują objawy nadczynności lub gdy w scyntygrafii tarczycy stwierdza się co najmniej jeden obszar o zwiększonym wychwycie jodu,

• pacjenci z TSH 0,1-0,5 mU/ml:

- powinni być leczeni, jeśli mają >65 lat, występują u nich choroby serca lub osteoporoza, a także gdy w scyntygrafii tarczycy stwierdza się obszary zwiększonego wychwytu jodu,

- w młodym wieku, a także kobiety w okresie przed-menopauzalnym i osoby bez czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej nie wymagają leczenia tyreostatycznego, należy natomiast kontrolować u nich stężenia TSH, wolnej trójjodotyroniny (FT3) i wolnej tyroksyny T4 (FT4) co 6 miesięcy [1-4].